Γιατί τα τρανς λιπαρά είναι τόσο βλαβερά

Το σώμα βασίζεται σε υγιή λίπη, όπως πολυακόρεστα και μονοακόρεστα λιπαρά, που βρίσκονται σε ψάρια, αβοκάντο και ξηρούς καρπούς, για τη δημιουργία ορμονών, την παραγωγή ενέργειας και την απορρόφηση ορισμένων θρεπτικών ουσιών.

Υπάρχουν όμως και τα τρανς λιπαρά (που βρίσκονται κυρίως στα επεξεργασμένα τρόφιμα), τα οποία μπορούν να αυξήσουν τον κίνδυνο ασθενειών που απειλούν τη ζωή. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) σχεδιάζει να εξαλείψει τα τεχνητά trans-λίπη από όλα τα τρόφιμα παγκοσμίως μέχρι το 2023.

Η Δανία έγινε η πρώτη χώρα που απαγόρευσε τα τρανς λιπαρά οξέα το 2003 και οι ΗΠΑ ακολούθησαν το παράδειγμά της λίγο αργότερα. Το 2015, η Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) εξέτασε τα επιστημονικά στοιχεία και διαπίστωσε ότι τα μερικώς υδρογονωμένα έλαια (PHO) -η πιο κοινή μορφή τεχνητών trans-λιπαρών- δεν ήταν πλέον «γενικά αναγνωρισμένα ως ασφαλή» για κατανάλωση.

Οι παραγωγοί τροφίμων πήραν τότε τρία χρόνια προθεσμία για να αλλάξουν τις συνταγές τους, ώστε κανένα προϊόν διατροφής να μην περιέχει μέσα στο 2018 περισσότερα από 0,5 γραμμάρια trans-λιπαρών ανά μερίδα.

Ωστόσο, πολλές χώρες με χαμηλό και μεσαίο εισόδημα εξακολουθούν να χρησιμοποιούν τα τρανς-λιπαρά στα τρόφιμά τους. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα περισσότερους από 500.000 θανάτους από καρδιαγγειακά νοσήματα ετησίως, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας.

Γνωρίζετε λοιπόν σε γενικές γραμμές ότι τα τρανς λιπαρά είναι επικίνδυνα για την υγεία. Γνωρίζετε όμως, τι ακριβώς κάνουν στο σώμα σας.

Διαβάστε παρακάτω όσα πρέπει να ξέρετε για το λόγο που οι εμπειρογνώμονες της υγείας ανά τον κόσμο θέλουν να τα εξαλείψουν για πάντα από τη διατροφή μας.

Τι είναι τα τρανς λιπαρά

Υπάρχουν δύο τύποι trans-λιπαρών οξέων: Τα φυσικά τρανς λιπαρά και τα τεχνητά τρανς λιπαρά. Τα ζώα που παράγουν κρέας και γαλακτοκομικά προϊόντα (όπως οι αγελάδες) δημιουργούν μικρές ποσότητες φυσικών trans λιπαρών στα έντερά τους. Με τη σειρά τους, τα ίχνη των trans λιπαρών καταλήγουν στα τρόφιμα. Ωστόσο, δεν υπάρχει αρκετή έρευνα για να προσδιοριστεί ποια ακριβώς είναι η επίδραση αυτών των τύπων λιπαρών στην υγεία μας, σύμφωνα με την Αμερικανική Καρδιολογική Εταιρεία.

Τα τεχνητά trans-λιπαρά, όμως, είναι μια διαφορετική ιστορία. Αυτά είναι κατασκευασμένα από τον άνθρωπο, μέσω μιας διαδικασίας που ονομάζεται υδρογόνωση, στην οποία μόρια υδρογόνου προστίθενται σε υγρά λίπη (όπως φυτικό έλαιο) για να τα μετατρέψουν σε στερεά λίπη, με αποτέλεσμα τα μερικώς υδρογονωμένα έλαια, για τα οποία έχετε σίγουρα ακούσει, ακόμα κι αν δεν γνωρίζατε τι ακριβώς είναι.

Γιατί προστίθενται τα τρανς λιπαρά στο φαγητό μας

Τα PHO, τα μερικώς υδρογονωμένα έλαια δηλαδή, είναι ο πιο συνηθισμένος τύπος trans λιπαρών που χρησιμοποιείται στα επεξεργασμένα τρόφιμα, όπως τα μπισκότα, τα κράκερ, τα κονσερβοποιημένα ζαχαρώδη που χρησιμοποιούνται στα γλυκά, τα πατατάκια, η κρέμα καφέ και τα τηγανισμένα τρόφιμα, όπως οι πατάτες τηγανητές και τα ντόνατς. Πολύ λίγα ήταν γνωστά για τις επιπτώσεις στην υγεία των τρανς λιπαρών ουσιών πριν από το 1990, επομένως οι εταιρείες τα χρησιμοποίησαν επειδή ήταν φτηνά, εύχρηστα, είχαν μακρά διάρκεια ζωής και έκαναν τη γεύση των φαγητών καλύτερη.

Πώς τα trans λιπαρά επηρεάζουν την υγεία σας;

Οι τροφές που είναι πλούσιες σε trans-λιπαρά τείνουν να έχουν πρόσθετα σάκχαρα και πολλές θερμίδες, με αποτέλεσμα να ανοίγουν το δρόμο για την αύξηση του σωματικού βάρους και του διαβήτη τύπου 2.

Είναι επίσης ιδιαίτερα επικίνδυνα για την καρδιά. Σε μια μετα-ανάλυση του 2015 που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό ιατρικό περιοδικό British Medical Journal, Καναδοί ερευνητές εξέτασαν 20 μελέτες που ανέλυαν τις επιπτώσεις των trans λιπαρών στην υγεία σε αρκετές χώρες. Διαπίστωσαν ότι η κατανάλωση τεχνητών τρανς λιπαρών ουσιών συσχετίστηκε με αύξηση κατά 34% του θανάτου από οποιαδήποτε αιτία, αύξηση κατά 28% του θανάτου από καρδιακές παθήσεις και αύξηση κατά 21% του κινδύνου εμφάνισης καρδιακών παθήσεων.

Για ποιο λόγο είναι τόσο καταστρεπτικά για την υγεία; Τα τρανς λιπαρά αυξάνουν την «κακή» χοληστερόλη (LDL), η οποία φράζει τις αρτηρίες σας. Ταυτόχρονα προκαλούν «βουτιά» της «καλής» (HDL) χοληστερόλης, γεγονός που σημαίνει πως η υπερβολική χοληστερόλη δεν μπορεί να μεταφερθεί πίσω στο συκώτι, ώστε να μπορέσει στη συνέχεια να εξαχθεί από το σώμα. Αυτό μπορεί να ανοίξει το δρόμο για τη δημιουργία ενός θρόμβου αίματος, που μπορεί να προκαλέσει καρδιακή προσβολή ή εγκεφαλικό επεισόδιο. Τα τρανς λιπαρά βλάπτουν επίσης την εσωτερική επένδυση των αιμοφόρων αγγείων, γεγονός που δεν τα καθιστά πλέον ικανά να λειτουργούν σωστά.

Επιπλέον, έχει αποδειχθεί ότι τα τρανς λιπαρά αυξάνουν τουλάχιστον δύο φλεγμονώδεις δείκτες και τώρα πλέον όλοι γνωρίζουμε ότι η φλεγμονή είναι ένας σημαντικός παράγοντας πολλών χρόνιων παθήσεων, από τον διαβήτη μέχρι την καρδιακή νόσο και το μεταβολικό σύνδρομο.

Είναι όλα τα είδη λίπους επικίνδυνα για την υγεία;

Είναι πολύ σημαντικό να διαβάζετε τις διατροφικές ετικέτες. Βεβαιωθείτε ότι τα μερικώς υδρογονωμένα έλαια δεν υπάρχουν πουθενά στον κατάλογο των συστατικών των τροφών που έχετε αγοράσει. Θυμηθείτε ότι μπορούν ακόμα να χρησιμοποιηθούν σε ιχνοστοιχεία και αυτό μπορεί επίσης να είναι επικίνδυνο.

Οταν πηγαίνετε σε ένα εστιατόριο, ρωτήστε σχετικά με τους τύπους λαδιών που χρησιμοποιούν και αποφύγετε οτιδήποτε τηγανητό αν δεν πάρετε μια επαρκή πληροφορία για τα διατροφικά συστατικά που χρησιμοποιούν.

Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι δεν πρέπει να συγχέετε τα trans-λιπαρά με τα κορεσμένα και ακόρεστα λίπη. Οι γενικές κατευθυντήριες οδηγίες εξακολουθούν να συνιστούν ότι το 25%-30%  των ημερήσιων θερμίδων σας πρέπει να προέρχεται από τα λίπη, αλλά δεν θα πρέπει να πάρετε περισσότερο από 10% από κορεσμένα λίπη. Αν καταναλώνετε περίπου 2.000 θερμίδες την ημέρα, οι 500 θερμίδες μπορούν να προέρχονται από υγιή λίπη από ολόκληρα αυγά (μαζί με τον κρόκο τους), ξηρούς καρπούς, αβοκάντο και ελαιόλαδο.

Εάν, όμως, έχετε υψηλή χοληστερόλη ή οικογενειακό ιστορικό καρδιακής νόσου, τότε το ποσοστό που θα προέρχεται από λίπη δεν θα πρέπει να ξεπερνά το 5%-6%.

Ενώ μπορεί να έχετε ακούσει ότι τα κορεσμένα λίπη είναι επίσης βλαβερά για την καρδιά σας, η αλήθεια είναι πως δεν είναι τόσο επικίνδυνα για τον μέσο άνθρωπο, όσο τα τρανς λιπαρά. Ωστόσο, τα τρόφιμα με υψηλή περιεκτικότητα σε κορεσμένα λιπαρά τείνουν να υποβάλλονται σε επεξεργασία με νάτριο ή ζάχαρη, οπότε η μείωση της πρόσληψης είναι σημαντική. Το καλύτερο που μπορείτε να κάνετε είναι να προτιμάτε μεμονωμένες μορφές λίπους όπως αβοκάντο, καρύδια και ελαιόλαδο, για να αποκομίσετε τα περισσότερα οφέλη.