Μεταμοσχεύσεις βλαστικών κυττάρων: Tι, πώς και πότε

Οι μεταμοσχεύσεις μυελού των οστών και περιφερικού αίματος με βλαστοκύτταρα είναι ο τρόπος θεραπείας των καρκίνων του αίματος, όπως η λευχαιμία, το πολλαπλούν μυέλωμα και το λέμφωμα non-Hodgkin.

Βοηθούν στην αποκατάσταση της ικανότητας του σώματος να φτιάξει κύτταρα του αίματος μετά από χημειοθεραπεία υψηλής δόσης ή ακτινοβολία. Περίπου 50.000 νέες μεταμοσχεύσεις γίνονται κάθε χρόνο.

Γιατί χρειάζονται μεταμοσχεύσεις βλαστικών κυττάρων;

Η υψηλή δόση χημειοθεραπείας ή ακτινοβολίας που χρησιμοποιείται για να σκοτώσει τα καρκινικά κύτταρα του αίματος, σκοτώνει επίσης και τον υγιή μυελό των οστών. Οι μεταμοσχεύσεις βλαστικών κυττάρων βοηθούν στην αποκατάσταση της ικανότητας του μυελού των οστών να παράγει κύτταρα του αίματος. Σε ορισμένες περιπτώσεις, η θεραπεία που ακολουθείται με την αντικατάσταση των βλαστικών κυττάρων θεραπεύει τον καρκίνο.

Οι μεταμοσχεύσεις είναι συχνά το «Plan B»

Η θεραπεία του καρκίνου του αίματος αρχίζει συνήθως με χημειοθεραπεία, είτε μόνη της, είτε με άλλα φάρμακα και θεραπείες. Οι ειδικοί συχνά διαφωνούν σχετικά με το ποια θεραπεία πρέπει να χρησιμοποιηθεί. Οι μεταμοσχεύσεις βλαστικών κυττάρων είναι ακριβές, επικίνδυνες και συνήθως συνιστώνται όταν αποτύχει η χημειοθεραπεία. Ωστόσο, σε ορισμένα κέντρα προσπαθούν να χρησιμοποιήσουν τις μεταμοσχεύσεις βλαστικών κυττάρων ως πρώτη θεραπεία.

Από πού προέρχονται τα βλαστοκύτταρα;

Τα βλαστικά κύτταρα μπορεί να προέρχονται από διάφορα σημεία. Η μεταμόσχευση μυελού των οστών αντικαθιστά τον ασθενή μυελό με μυελό απαλλαγμένο από καρκίνο. Οι μεταμοσχεύσεις περιφερικού αίματος χρησιμοποιούν βλαστικά κύτταρα που συλλέγονται από την κυκλοφορία του αίματος. Οι μεταμοσχεύσεις μπορεί να περιλαμβάνουν τα ίδια τα κύτταρα του ασθενούς (αυτόλογη μεταμόσχευση) ή κύτταρα από δότη (αλλογενής μεταμόσχευση).

Tι γίνεται με το ομφαλοπλακουντιακό αίμα;

Τα βλαστικά κύτταρα μπορούν, επίσης, να προέλθουν από το αίμα του ομφάλιου λώρου ενός νεογέννητου. Μερικές οικογένειες καταθέτουν ομφαλοπλακουντιακό αίμα για φύλαξη, ώστε να υπάρχει για μελλοντική χρήση ή για το αδελφάκι του παιδιού τους. Μερικές άλλες οικογένειες δίνουν ομφαλοπλακουντιακό αίμα για δημόσια χρήση. Η δωρεά αυτή έχει γίνει μια καλή επιλογή για τους ασθενείς που το χρειάζονται και δεν μπορούν να βρουν κάποιο να ταιριάζει από τις δικές τους οικογένειες. Περίπου το 30% των μεταμοσχεύσεων βλαστικών κυττάρων προέρχονται σήμερα από το ομφαλοπλακουντιακό αίμα.

Η εξεύρεση συμβατού δότη

Μερικοί ασθενείς μπορούν να δωρίσουν τα δικά τους βλαστοκύτταρα. Αλλοι πρέπει να εξαρτώνται από τις δωρεές συγγενών ή αγνώστων. Το να βρει κάποιος συμβατό δότη είναι πολύ σημαντική υπόθεση. Μπορεί να υπάρξουν προβλήματα αν τα νέα κύτταρα επιτίθενται στα κύτταρα του ασθενούς ή αν το ανοσοποιητικό σύστημα του ασθενούς επιτίθεται στα κύτταρα του δότη.

Συλλέγοντας βλαστικά κύτταρα

Η συλλογή του μυελού των οστών, απαιτεί την νάρκωση του δότη και στη συνέχεια με μια δυνατή βελόνα το τράβηγμα του μυελού των οστών από το ισχίο. Αυτό διαρκεί 1-2 ώρες στο χειρουργείο. Για αρκετές ημέρες πριν από την δωρεά βλαστικών κυττάρων περιφερικού αίματος οι δότες λαμβάνουν ειδικό πρόγραμμα ενέσιμων φαρμάκων για να ενισχύσουν τα επίπεδα των βλαστικών κυττάρων στην κυκλοφορία του αίματος. Επειτα ο δότης συνδέεται σε ένα μηχάνημα που φιλτράρει τα βλαστικά κύτταρα από το αίμα του δότη και επιστρέφει τα υπόλοιπα.

«Μίνι» μεταμοσχεύσεις

Υπάρχει μια νεότερη επιλογή για τους ηλικιωμένους και τους άρρωστους ανθρώπους που μπορεί να μην είναι σε θέση να χειριστούν μία παραδοσιακή μεταμόσχευση βλαστικών κυττάρων. Οι μίνι μεταμοσχεύσεις βλαστικών κυττάρων, μπορούν να σκοτώσουν κάποια καρκινικά κύτταρα. Επίσης, υποτάσσουν το ανοσοποιητικό σύστημα, σε κάποιο βαθμό, για να αφήσει χώρο στα βλαστικά κύτταρα του δότη να ριζώσουν. Αυτό απαιτεί λιγότερο έντονη ακτινοβολία και χημειοθεραπεία, αλλά μπορεί να μη λειτουργήσει τόσο καλά στο να σταματήσει τον καρκίνο.

Δύσκολη η προετοιμασία, απλή η διαδικασία

Το να ετοιμαστεί κάποιος για μεταμόσχευση βλαστικών κυττάρων μπορεί να είναι μια πολύ δύσκολη κατάσταση. Πολλές ιατρικές εξετάσεις, προσπάθεια να βρεθεί συμβατός δότης και διαρκής προ-μεταμοσχευτική χημειοθεραπεία και ακτινοβολία. Αλλά η πραγματική μεταμόσχευση είναι εκπληκτικά απλή. Οι γιατροί εγχέουν ενδοφλέβια τα κύτταρα στην κυκλοφορία του αίματος, ενώ ο ασθενής είναι ξύπνιος. Η διαδικασία αυτή διαρκεί από 1 έως 5 ώρες.

Αναμονή για να γίνουν νέα κύτταρα

Μετά τη μεταμόσχευση, οι ασθενείς θα πρέπει να περάσουν δύο έως έξι εβδομάδες στο νοσοκομείο, περιμένοντας τα νέα βλαστικά κύτταρα να κάνουν νέα κύτταρα του αίματος. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου ο αριθμός των κυττάρων του αίματος είναι χαμηλός. Οι ασθενείς παρακολουθούνται στενά και μπορεί να πάρoυν δόσεις αντι-βακτηριακών, αντιμυκητιασικών και αντι-ιικών φαρμάκων για να προληφθούν απειλητικές για τη ζωή τους λοιμώξεις.

Αποκατάσταση μετά από τη μεταμόσχευση

Μετά την έξοδο από το νοσοκομείο, οι ασθενείς που έχουν κάνει τη μεταμόσχευση θα αντιμετωπίσουν αρκετούς μήνες καθημερινών ή εβδομαδιαίων εξετάσεων. Μπορεί να πρέπει να κάνουν πολλά τεστ, συμπεριλαμβανομένων των αιματολογικών εξετάσεων, ακτινογραφιών θώρακα και τεστ μυελού των οστών. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου αποκατάστασης, μπορούν να έχουν συχνές μεταγγίσεις αίματος και να λαμβάνουν αντιβιοτικά. Μπορεί να έχουν τακτικές ιατρικές επισκέψεις για χρονικό διάστημα ενός έτους, έως ότου εξασφαλιστεί πως το ανοσοποιητικό σύστημα λειτουργεί καλά.

Και οι δότες ίσως χρειαστούν χρόνο ανάρρωσης

Η δωρεά μυελού των οστών είναι επίσης μια σημαντική ιατρική διαδικασία. Οι δότες οργάνων αντιμετωπίζουν συνήθως λίγες ημέρες πόνο στα ισχία τους. Χρειάζονται 4 έως 6 εβδομάδες ώστε το σώμα τους να αντικαταστήσει τα κύτταρα μυελού που δώρισαν. Σε σπάνιες περιπτώσεις, οι δότες μυελού μπορεί να υποστούν σοβαρές λοιμώξεις ή επιπλοκές από την αναισθησία. Οι δότες βλαστικών κυττάρων περιφερικού αίματος μπορεί να αντιμετωπίσουν θρόμβους αίματος, προβλήματα που σχετίζονται με καθετήρα και παρενέργειες από φάρμακα που χορηγούνται για την ενίσχυση του αριθμού των περιφερικών βλαστικών κυττάρων.

Χρόνος της επακόλουθης φροντίδας

Οι μεταμοσχεύσεις μπορούν να σώσουν ζωές. Ωστόσο, πολλοί από τους επιζώντες αντιμετωπίζουν προκλήσεις κάποια χρόνια αργότερα. Προβλήματα που συχνά σχετίζονται με τη διαδικασία που οδηγεί μέχρι τη μεταμόσχευση ή τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται κατά τη διάρκεια της μεταμόσχευσης. Αυτές περιλαμβάνουν βλάβη των οργάνων, ορμονικές αλλαγές, στειρότητα, νευρολογικές επιπτώσεις και άλλες μορφές καρκίνου. Η έρευνα συνεχίζεται σχετικά με τους τρόπους που αυτοί οι κίνδυνοι μπορούν να μειωθούν και να βελτιωθεί η ποιότητα ζωής των επιζώντων του καρκίνου του αίματος.