Tα παιδιά δυσκολεύονται να «διαβάσουν» συναισθήματα

Η ολοένα αυξανόμενη ενασχόληση των παιδιών με τα ψηφιακά μέσα και την τεχνολογία, οδηγεί σταδιακά στην απώλεια της ικανότητάς τους να διαβάζουν τα συναισθήματα των άλλων ανθρώπων, υποστηρίζει νέα έρευνα.

Ο λόγος είναι ότι έχουν πολύ λιγότερο χρόνο για διαπροσωπική επαφή και αλληλεπίδραση με τους άλλους ανθρώπους απ’ ό,τι είχαν τα παιδιά στο παρελθόν.

Επιστήμονες από το UCLA διαπίστωσαν πως τα παιδιά της έκτης δημοτικού που έκαναν πέντε μέρες να κρατήσουν το κινητό τους τηλέφωνο ή να παρακολουθήσουν άλλη ψηφιακή οθόνη, τα πήγαν πολύ καλύτερα στην αναγνώριση των ανθρώπινων συναισθημάτων από τα παιδιά που συνέχισαν να περνούν ώρες κοιτάζοντας τις ηλεκτρονικές συσκευές τους.

«Πολλοί  άνθρωποι εκθειάζουν τα οφέλη των ψηφιακών μέσων στην εκπαίδευση, αλλά λίγοι είναι αυτοί που αναγνωρίζουν το κόστος που έχει αυτό. Η μειωμένη ευαισθησία στις συναισθηματικές νύξεις, δηλαδή η απώλεια της ικανότητας κατανόησης των συναισθημάτων των άλλων ανθρώπων, είναι ένα από αυτά τα κόστη. Η μετατόπιση της διαπροσωπικής κοινωνικής αλληλεπίδρασης στην αλληλεπίδραση της οθόνης φαίνεται πως μειώνει τις γνωστικές δεξιότητες», λέει η Patricia Greenfield, διακεκριμένη καθηγήτρια της Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Λος Αντζελες.

Η έρευνα έχει ήδη δημοσιευτεί στο Διαδίκτυο και αναμένεται να παρουσιαστεί τον προσεχή Οκτώβριο στην έντυπη έκδοση του περιοδικού «Οι υπολογιστές στην ανθρώπινη συμπεριφορά» (Computers in Human Behavior).

Οι ψυχολόγοι μελέτησαν δύο ομάδες της έκτης δημοτικού από ένα δημόσιο σχολείο στη Νότια Καλιφόρνια: 51 παιδιά έζησαν μαζί για πέντε ημέρες στο Pali Institute, μία κατασκήνωση, περίπου 70 μίλια ανατολικά του Λος Αντζελες και άλλα 54 παιδιά από το ίδιο σχολείο έμειναν στα σπίτια τους και πήγαν στην κατασκήνωση αργότερα, αφού είχε διεξαχθεί η μελέτη.

Η κατασκήνωση δεν επέτρεπε στους μαθητές να χρησιμοποιούν ηλεκτρονικές συσκευές, με τους περισσότερους από αυτούς να προσαρμόζονται γρήγορα, σύμφωνα με τους συμβούλους της κατασκήνωσης.

Στην αρχή και στο τέλος της μελέτης οι δύο ομάδες αξιολογήθηκαν για την ικανότητά τους να αναγνωρίζουν τα συναισθήματα των άλλων ανθρώπων, σε φωτογραφίες και βίντεο. Τούς έδειξαν εικόνες από πρόσωπα χαρούμενα, λυπημένα, θυμωμένα ή φοβισμένα και τούς ζήτησαν να προσδιορίσουν τα συναισθήματά τους.

Παρακολούθησαν επίσης βίντεο από καλλιτέχνες που αλληλεπιδρούσαν μεταξύ τους και τούς δόθηκαν οδηγίες να περιγράψουν τα συναισθήματα των χαρακτήρων. Σε μια άλλη περίπτωση οι μαθητές έκαναν διάφορα τεστ με κάποιους από αυτούς να υποδύονται τους συγκινημένους, τους ανήσυχους, τους λυπημένους και τα υπόλοιπα παιδιά να πρέπει να πουν ποιο είναι το συναίσθημα που βλέπουν στα πρόσωπά τους.

Bελτίωση εντός μόλις πέντε ημερών

Τα παιδιά που ήταν στην κατασκήνωση βελτίωσαν σημαντικά στη διάρκεια των πέντε ημερών την ικανότητά τους να διαβάζουν τα συναισθήματα του προσώπου και άλλα μη λεκτικά στοιχεία στα συναισθήματα, σε σύγκριση με τους μαθητές οι οποίοι συνέχιζαν να χρησιμοποιούν τα ψηφιακά media.

Οι ερευνητές υπολόγισαν πόσα λάθη έκαναν οι μαθητές προσπαθώντας να εντοπίσουν τα συναισθήματα σε φωτογραφίες και βίντεο. Κατά την ανάλυση των φωτογραφιών, για παράδειγμα, τα λάθη στην κατασκήνωση ήταν κατά 9,41 φορές λιγότερα από εκείνα των παιδιών που έμειναν στα σπίτια τους και 14,2 φορές λιγότερα στο τέλος της μελέτης απ’ ό,τι στο ξεκίνημά της.

Οι μαθητές που δεν βρέθηκαν στο στρατόπεδο κατέγραψαν σημαντικά μικρότερες διαφορές. Σε ό,τι αφορά τα βίντεο και πάλι οι μαθητές που βρέθηκαν στην κατασκήνωση βελτιώθηκαν σημαντικά, ενώ εκείνοι που έμειναν στο σπίτι τους δεν παρουσίασαν καμία αλλαγή. Τα ευρήματα ίσχυαν εξίσου τόσο για τα αγόρια, όσο και για τα κορίτσια.

«Δεν είναι δυνατόν να μάθετε να διαβάζετε τα συναισθήματα που δεν εκφράζονται με λέξεις, μέσα από μια οθόνη με τον ίδιο τρόπο που μπορείτε να τα διαβάσετε με μια πρόσωπο με πρόσωπο επικοινωνία. Αν δεν εξασκηθείτε στη διαπροσωπική επαφή, μπορείτε να χάσετε σημαντικές κοινωνικές δεξιότητες», αναφέρει η Yalda Uhls, μία ανώτερη ερευνήτρια στο Κέντρο των Παιδικών Ψηφιακών Media στο UCLA.

Οι μαθητές που έλαβαν μέρος στη μελέτη δήλωσαν πως παρακολουθούσαν τηλεόραση και έπαιζαν βιντεοπαιχνίδια κατά μέσο όρο 4,5 ώρες την ημέρα. Μερικές έρευνες έχουν διαπιστώσει πως το ποσοστό ενασχόλησης των παιδιών μπορεί να είναι κατά μέσο όρο ακόμα μεγαλύτερο από τα παιδιά που έλαβαν μέρος στη μελέτη.

Τα συμπεράσματα της έρευνας ήταν πως οι άνθρωποι χρειάζονται περισσότερη διαπροσωπική αλληλεπίδραση και ότι ακόμα και οι άνθρωποι που χρησιμοποιούν τα ψηφιακά μέσα για την κοινωνική αλληλεπίδραση ξοδεύουν λιγότερο χρόνο για να αναπτύξουν τις κοινωνικές τους δεξιότητες και να μάθουν να διαβάζουν σήματα που δεν εκφράζονται με λέξεις, αλλά με εκφράσεις του προσώπου.

«Η κοινωνική αλληλεπίδραση είναι απαραίτητη για την ανάπτυξη δεξιοτήτων και την κατανόηση των συναισθημάτων των άλλων ανθρώπων. Τα emoticons είναι ένα πολύ φτωχό υποκατάστατο για την διαπροσωπική επικοινωνία. Είμαστε κοινωνικά πλάσματα, χρειαζόμαστε χρόνο εκτός τεχνολογίας», καταλήγουν οι ερευνητές.