Τα τελομερή μπορούν να προβλέψουν πότε θα πεθάνουμε

Κανείς από εμάς δεν γνωρίζει πότε ακριβώς θα πεθάνει, όμως οι βιολόγοι μπορούν πλέον να προσεγγίσουν κατά πολύ το χρόνο χάρη σε μια έρευνα που συνδέει το βιολογικό μας ρολόι με τα χρωμοσώματά μας.

Το τελείωμα του DNA, τα γνωστά τελομερή, είναι οι μεγάλοι δείκτες πρόβλεψης του προσδόκιμου ζωής. Όσο μικρότερα είναι τα τελομερή, τόσο μικρότερη είναι και η διάρκεια ζωής του ατόμου.

Αλλά αυτό δεν είναι το μόνο συναρπαστικό πράγμα που προκύπτει από την μελέτη πάνω στους έλικες του DNA. Τα μικρότερα τελομερή δείχνουν επίσης πως υπάρχει μεγαλύτερη πιθανότητα για ανεπάρκεια του μυελού των οστών, ηπατική νόσο, δερματικές ασθένειες και ασθένειες των πνευμόνων.

Ο βιολόγος Jonathan Alder επίκουρος καθηγητής Φυσιολογίας και Αναπτυξιακής Βιολογίας μαζί με άλλους επιστήμονες στο BYU (Brigham Young University) πειραματίζονται με τα τελομερή τις τρεις τελευταίες δεκαετίες προσπαθώντας να καταλάβουν τους τρόπους και να επεκτείνουν την μελέτη περί μεταλλάξεων στο εσωτερικό τους. Τώρα μια άλλη ερευνητική ομάδα υπό τον Alder βρήκε μία ακόμα συσχέτιση ανάμεσα στα τελομερή και την πνευμονική νόσο.

«Όταν γεννιόμαστε, τα τελομερή μας είναι μεγαλύτερα. Όσο γερνάμε τα τελομερή συντομεύουν. Αυτό που έχουμε διαπιστώσει είναι πως αν μελετήσει κανείς τα άτομα με πνευμονική νόσο, θα διαπιστώσει ότι έχουν μικρότερα τελομερή από τους υπόλοιπους από εμάς», λέει ο Alder.

Ο ίδιος μελετά τις γονιδιακές μεταλλάξεις που κάνουν κάποιους ανθρώπους να έχουν αφύσικα σύντομα τελομερή. Πρόσφατη έρευνα που συνέγραψε με συνεργάτες του στο Πανεπιστήμιο Johns Hopkins και δημοσιεύτηκε στα περιοδικά Journal of Clinical Investigation και Chest, βρήκε πως οι μεταλλάξεις αυτές συνδέονται τόσο με πνευμονική ίνωση, όσο και με εμφύσημα.

Τα τελομερή είναι το προστατευτικό άκρο των χρωμοσωμάτων μας, κάτι σαν το πλαστικό κάλυμμα στο άκρο του ενός κορδονιού. Κάθε φορά που ένα κύτταρο διαιρείται και αναπαράγεται, το DNA στο τέλος των τελομερών συντομεύει. Αυτή η κυτταρική διαίρεση συμβαίνει σε όλη τη ζωή και τα τελομερή μικραίνουν ολοένα και περισσότερο καθώς γερνάμε.

Όταν τα τελομερή εξαντληθούν, το κύτταρο καθίσταται ανενεργό ή πεθαίνει, γεγονός που οδηγεί σε ασθένεια. Μερικοί επιστήμονες έχουν υπολογίσει τρόπους για την επιμήκυνση των τελομερών, αλλά αυτό δεν μπορεί να αποτελέσει πανάκεια. Τα τελομερή που διατηρούν το μήκος τους μπορεί να οδηγήσουν σε άλλες επιπλοκές, όπως ο καρκίνος. Αλλωστε είναι γνωστό ότι στα καρκινικά κύτταρα τα τελομερή δεν συντομεύουν με την ίδια ταχύτητα που το κάνουν τα φυσιολογικά κύτταρα κι αυτή ακριβώς είναι και η δυσκολία στην καταπολέμηση της νόσου.

Τα συμπεράσματα από την ερευνητική ομάδα σε ό,τι αφορά το εμφύσημα, ήταν ιδιαίτερα σημαντικά. Οι ερευνητές βρήκαν ότι μία μερίδα ανθρώπων που αναπτύσσουν εμφύσημα, έχουν μεταλλάξεις σε ένα από τα γονίδια που είναι υπεύθυνα για τη διατήρηση του μήκους των τελομερών. Δεδομένου ότι οι μεταλλάξεις στα γονίδια των τελομερών είναι γνωστό ότι προκαλούν πνευμονική ίνωση, τα ευρήματα αυτά συνδέουν δύο ασθένειες που παλαιότερα θεωρούντο άσχετες μεταξύ τους. Αυτές οι μεταλλάξεις μπορούν να έχουν σημαντικές συνέπειες για τις μελλοντικές γενεές.

«Οι οικογένειες με μεταλλάξεις των τελομερών μπορούν να τις περάσουν στους απογόνους τους κι αυτό σημαίνει ότι οι απόγονοι θα ξεκινήσουν με μικρότερα τελομερή. Με κάθε γενιά η ασθένεια χειροτερεύει και οι απόγονοι την αποκτούν σε μικρότερη ηλικία», λέει ο Alder και προσθέτει:

«Οι περισσότεροι άνθρωποι δεν συνειδητοποιούν ότι η νόσος του πνεύμονα είναι μια πολύ συχνή αιτία θανάτου. Η έρευνα πάνω στα τελομερή μπορεί να έχει σημαντικό όφελος για την δημόσια υγεία σε ό,τι αφορά την ασθένεια των πνευμόνων».

Η έρευνα έχει δείξει επίσης πως οι καπνιστές διατρέχουν μεγάλο κίνδυνο για ασθένειες των πνευμόνων. Αυτή η νέα μελέτη θα μπορούσε να σημαίνει πως τα άτομα με μεταλλάξεις των τελομερών που καπνίζουν, έστω και για μια σύντομη περίοδο της ζωής τους, θα μπορούσαν να διατρέχουν ακόμα μεγαλύτερο κίνδυνο.