Χαλκός: Ο «εξολοθρευτής» των βακτηρίων

Ο χαλκός είναι το τρίτο σε αφθονία ιχνοστοιχείο στο σώμα και βοηθά στην προστασία του καρδιαγγειακού, σκελετικού και νευρικού συστήματος, καταπολεμά τη χοληστερόλη και αποθαρρύνει την ανάπτυξη αθηροσκλήρωσης.

Είναι απαραίτητος για τη δημιουργία ενός ενζύμου που προστατεύει τις αρτηρίες από σκλήρυνση, καθώς και για την παραγωγή φωσφολιπιδίων, που βοηθούν στο σχηματισμό του ελύτρου μυελίνης που περιβάλλει τα νεύρα. Το σώμα πρέπει, επίσης, να έχει χαλκό για την παραγωγή ενός ισχυρού αντιοξειδωτικού, της υπεροξειδικής δισμουτάσης (SOD).

O χαλκός διαδραματίζει βασικό ρόλο στην ανάπτυξη και διατήρηση του υγιούς δέρματος και των μαλλιών. Το σώμα χρειάζεται τον χαλκό για να παραχθεί η χρωστική ουσία μελανίνη, που δίνει χρώμα στο δέρμα, τα μαλλιά και τα μάτια. Οταν η τρίχα γίνεται γκρι, λόγω της ανεπάρκειας χαλκού, η λήψη συμπληρωμάτων χαλκού μπορεί να αντιστρέψει τη διαδικασία. Ο χαλκός βοηθά επίσης στη ρύθμιση της λειτουργίας της λυσυλ-οξειδάσης (ελαττωματική ελαστίνη), ένα ένζυμο που απαιτείται για την δημιουργία του κολλαγόνου στα οστά, τους συνδετικούς ιστούς και το δέρμα. Πολλές τοπικές κρέμες σχεδιασμένες για να συσφίγγουν και να αποκαθιστούν την ελαστικότητα της επιδερμίδας, περιέχουν πλέον πεπτίδια χαλκού ως δραστικό συστατικό.

Ο χαλκός βοηθά το σώμα στην καταπολέμηση των καρδιαγγειακών παθήσεων. Προωθεί τα χαμηλά επίπεδα χοληστερόλης και αποθαρρύνει την ανάπτυξη της αθηροσκλήρωσης και των αορτικών ανευρυσμάτων, κρατώντας τις ίνες του κολλαγόνου και της ελαστίνης υγιείς. Οι διαταραχές του καρδιακού ρυθμού (αρρυθμίες) και η υψηλή πίεση του αίματος έχουν συνδεθεί με την απουσία του χαλκού στη διατροφή. Ο χαλκός βοηθά, επίσης, στην τροφοδότηση της καρδιάς με υγιές οξυγονωμένο αίμα. Πιστεύεται πως ο χαλκός είναι απαραίτητος για τη σωστή αποθήκευση, χρήση και απελευθέρωση του σιδήρου που απαιτείται για την παραγωγή της αιμοσφαιρίνης των ερυθρών αιμοσφαιρίων. Για το λόγο αυτό, ο χαλκός χρησιμοποιείται μερικές φορές για τη θεραπεία της αναιμίας.

Ανακουφίζει από αρθρίτιδα και οστεοπόρωση

Περίπου το 50% της συνολικής περιεκτικότητας του σώματος σε χαλκό, βρίσκεται στα οστά και στους μύες. Ο χαλκός είναι μια κοινή θεραπεία για τη ρευματοειδή αρθρίτιδα και την οστεοπόρωση. Επειδή βοηθά την προώθηση του υγιούς κολλαγόνου στο σώμα, ο χαλκός μπορεί να ανακουφίσει τους πόνους των αρθρώσεων και να ελαχιστοποιήσει την απώλεια της οστικής πυκνότητας.

Μια παλιά λαϊκή θεραπεία για την αρθρίτιδα απαιτούσε να φορά κάποιος ένα χάλκινο βραχιόλι για να μειώνει τον πόνο και τη φλεγμονή. Η θεωρία πίσω από αυτή τη θεραπεία ήταν πως ο χαλκός από το βραχιόλι θα μπορούσε να απορροφηθεί από το δέρμα. Η σύγχρονη προσέγγιση είναι να παίρνετε συμπληρώματα χαλκού, εξασφαλίζοντας την αδιάλειπτη παρουσία του στο σώμα.

Ο χαλκός είναι, επίσης, μέρος των ενώσεων κερουλοπλασμίνης και υπεροξειδικής δισμουτάσης, που είναι τα δύο αντιοξειδωτικά που μπορούν να βοηθήσουν στη μείωση των συμπτωμάτων της αρθρίτιδας.

Εχει, επίσης, μεγάλες αντιβακτηριακές ιδιότητες. Πρόσφατες μελέτες έδειξαν πως η παρουσία του σε επιφάνειες μέσα σε νοσοκομεία μπορεί να εξουδετερώσει τις ενδονοσοκομειακές λοιμώξεις. Ο χαλκός μπορεί να καταστρέψει περισσότερο από το 99,9% των βακτηρίων, ακόμα και βακτήρια που θεωρούνται ιδιαίτερα ανθεκτικά όπως ο χρυσίζων σταφυλόκοκκος. Η αντιμικροβιακή του αποτελεσματικότητα είναι γνωστή αρκετούς αιώνες πριν, καθώς στη μεγάλη επιδημία χολέρας το 1832 στο Παρίσι, όσοι εργάζονταν στο χαλκό δεν νόσησαν.

Ο χαλκός είναι ένα ιχνοστοιχείο και σχεδόν κανείς μέχρι σήμερα δεν παρουσιάζει ανεπάρκεια στο συγκεκριμένο μέταλλο. Είναι πολυάριθμες οι τροφές που περιέχουν χαλκό αν και οι ιδιαίτερα πλούσιες πηγές, το συκώτι και τα στρείδια δεν είναι απ’ αυτές τις τροφές που καταναλώνονται συχνά. Τα όσπρια, τα άλλα οστρακοειδή, ο αστακός, τα καρύδια, οι πατάτες, τα καρότα, τα γογγύλια, το μήλο, η μελάσα, το αραβοσιτέλαιο, περιέχουν, επίσης, σημαντικές ποσότητες χαλκού. Ο χαλκός μερικές φορές, βρίσκεται στο πόσιμο νερό και μπορεί να απορροφηθεί από τον οργανισμό με το μαγείρεμα, με σκεύη από χαλκό, από τα μαχαιροπήρουνα ή από την κατανάλωση νερού που έχει περάσει μέσα από σωλήνες χαλκού.

Ωστόσο, ακόμα και η ήπια ανεπάρκειά του μπορεί να αυξήσει την «κακή» (LDL) χοληστερόλη και να μειώσει την «καλή» (HDL) χοληστερόλη. Πιο σοβαρές περιπτώσεις ανεπάρκειας χαλκού μπορούν να προκαλέσουν συμπτώματα κόπωσης, υψηλή αρτηριακή πίεση, αρρυθμία, οστεοπόρωση, στειρότητα και θαμπά, εύθραυστα μαλλιά.

Αλλες προϋποθέσεις που συνδέονται με την ανεπάρκεια χαλκού, περιλαμβάνουν μειωμένη χρώση του δέρματος (λεύκη), πρόωρο γκριζάρισμα των μαλλιών, ανεύρυσμα, κιρσούς, δερματίτιδα, προβλήματα του θυρεοειδούς, αρθρίτιδα, οστεοπόρωση, μειωμένη ανοσία, κακή επούλωση των πληγών, αλλεργίες, κακή διάθεση και νευρικές διαταραχές.

Οι άνθρωποι με νόσο του Crohn, κοιλιοκάκη, αλμπινισμό, νόσο του Menke (ένα σπάνιο πρόβλημα της δυσαπορρόφησης χαλκού σε αρσενικά βρέφη), σιδηροπενική αναιμία, υποσιτισμό και εκείνοι που καταναλώνουν τακτικά αλκοόλ ή αντιόξινα, βρίσκονται σε αυξημένο κίνδυνο για την ανεπάρκεια χαλκού.

Η υπερβολή πρόσληψη βλάπτει

Δεν υπάρχει συνιστώμενη ημερήσια πρόσληψη για το χαλκό, ωστόσο τα συμπληρώματα χαλκού είναι διαθέσιμα σε μορφή χαπιού ή κάψουλας αν και τα συμπληρώματα συνδυασμού ψευδαργύρου/χαλκού είναι καλύτερη επιλογή.

Επιπλέον, είναι καλύτερο να λαμβάνετε τα συμπληρώματα χαλκού με ένα γεύμα που δεν περιλαμβάνει όξινα τρόφιμα ή ποτά για να αποφύγετε τη ναυτία.

Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι η υπερβολική πρόσληψη χαλκού στη διατροφή σας είναι τοξική. Μολονότι η τοξικότητα του χαλκού να είναι σπάνια, ο πολύς χαλκός μπορεί να μιμηθεί τα συμπτώματα της ανεπάρκειας χαλκού και να οδηγήσει σε αυξημένα επίπεδα της «κακής» χοληστερόλης, σε εξασθενημένη επούλωση τραυμάτων, σε αναιμία και σε καταστολή του ανοσοποιητικού συστήματος.

Αρκεί μια ποσότητα 10 mg που ελήφθησαν μία φορά, για να αναφερθούν συμπτώματα όπως στομαχόπονος, ναυτία, πόνους στους μύες και άλλες δυσάρεστες αντιδράσεις, ενώ οι δόσεις πάνω από 60 mg προκαλούν συνήθως εμετό. Τα υπερβολικά επίπεδα χαλκού μπορεί, επίσης, να σχετίζονται με σχιζοφρένεια, μαθησιακές δυσκολίες, υπερδραστηριότητα, αποβολή, προβλήματα μνήμης και συγκέντρωσης, επιλόχεια κατάθλιψη, αγγειακό εκφυλισμό, πονοκεφάλους, διαταραχές του ύπνου, αρθρίτιδα και ανάπτυξη καρκινικών και μη-καρκινικών όγκων.

Γι’ αυτό η ημερήσια πρόσληψη δεν θα πρέπει να ξεπερνά τα 3mg.