Ο ύπνος στη διάρκεια της ημέρας μπορεί να επηρεάσει τα γονίδια

Ο ύπνος κατά τη διάρκεια της ημέρας, που αποτελεί μια αναγκαιότητα για τους ταξιδιώτες και για εκείνους που εργάζονται βράδυ, διαταράσσει τους ρυθμούς του ενός τρίτου των γονιδίων του ανθρώπου, σύμφωνα με νέα μελέτη.

Επιπλέον, ο ύπνος που γίνεται με βάρδιες φαίνεται πως διαταράσσει την δραστηριότητα των γονιδίων, ακόμα περισσότερο απ’ ό,τι τη διαταράσσει η έλλειψη ύπνου, σύμφωνα με την έρευνα.

Για την έρευνα που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό των Πρακτικών της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών, Βρετανοί ερευνητές έβαλαν 22 υγιείς, νέους, εθελοντές σε ένα αμυδρά φωτισμένο εργαστήριο ύπνου για τρεις ημέρες.

Κατά τη διάρκεια της πρώτης ημέρας, αναστάτωσαν τον ύπνο των συμμετεχόντων σε τακτά χρονικά διαστήματα, για να επαναφέρουν το βιολογικό τους ρολόι στον έμφυτο ρυθμό του. Στη δεύτερη και τρίτη ημέρα οι εθελοντές έτρωγαν και κοιμόντουσαν σε ένα 28ωρο πρόγραμμα, έτσι ώστε η μεγαλύτερη περίοδος ύπνου τους να είναι από τις 12 το μεσημέρι μέχρι τις 18:30μμ.

Οι ερευνητές πήραν δείγματα αίματος και τις τρεις ημέρες, ώστε να μπορούν να παρακολουθήσουν τι συνέβη με το χρονοδιάγραμμα της δραστηριότητας των γονιδίων.

Κατά τη διάρκεια της πρώτης ημέρας, όταν το σώμα επανήλθε στον κιρκαδικό* του ρυθμό, σχεδόν 1.400 γονίδια -περίπου το 64% όλων των γονιδίων που αναλύθηκαν- ήταν σε συγχρονισμό με τον εν λόγω ρυθμό. Τις ημέρες που μετατοπίστηκαν οι ώρες ύπνου, όμως, ο αριθμός των γονιδίων που συνδέονται με το ρολόι του σώματος, μειώθηκε δραματικά στα 228 γονίδια ή μόλις 1% των γονιδίων που αναλύθηκαν.

Οι ερευνητές υπολόγισαν ότι οι διαταραχές του ύπνου επηρέασαν τελικά περίπου το ένα τρίτο των γονιδίων ενός ατόμου.

Αυτό το αποτέλεσμα δείχνει ακόμα μεγαλύτερη αναστάτωση των γονιδίων από αυτή που είχαν διαπιστώσει οι επιστήμονες σε προηγούμενη μελέτη, όταν δοκίμασαν τις επιπτώσεις της στέρησης ύπνου στην γονιδιακή δραστηριότητα. Σε εκείνη τη μελέτη, στην οποία οι εθελοντές κοιμόντουσαν περίπου πεντέμισι ώρες κάθε βράδυ, ο αριθμός των γονιδίων που ήταν σε συγχρονισμό με το ρολόι του σώματος μειώθηκε από περίπου 9% στο 7%.

«Τα αποτελέσματα είναι θεμελιώδη για τις διαδικασίες που πλήττονται. Πιστεύουμε ότι μπορεί να σχετίζεται με τα αρνητικά αποτελέσματα που συνδέονται με τη μακροχρόνια εργασία με βάρδιες. Οι εργαζόμενοι σε βάρδιες διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο για πολλά προβλήματα υγείας, όπως η παχυσαρκία, ο διαβήτης, η υψηλή αρτηριακή πίεση, οι καρδιακές παθήσεις, η διαταραχή της εμμήνου ρύσεως και ο καρκίνος», είπε ο Derk – Jan Dijk, καθηγητής Υπνου και Φυσιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Σάρεϊ και ανώτερος συντάκτης της μελέτης.

Η νέα μελέτη δεν συνδέθηκε άμεσα με προβλήματα υγείας και την εργασία σε νυχτερινή βάρδια, αλλά οι ειδικοί αναφέρουν ότι έχει αρχίσει να τους βοηθά να κατανοήσουν τους λόγους που ο ύπνος μπορεί να έχει μια τέτοια ισχυρή επίδραση στην υγεία του ατόμου.

«Αυτή η μελέτη δείχνει ότι οι λάθος ώρες ύπνου μπορούν να αλλάξουν τους κιρκαδικούς ρυθμούς, έτσι ώστε ο κύκλος πολλών γονιδίων να είναι μειωμένος. Δεν γνωρίζουμε τι ακριβώς μπορεί να προκαλέσει αυτό το γεγονός, αλλά σίγουρα μπορούμε να πούμε πως δεν είναι για καλό», αναφέρει ο δρ Mark Wu, επίκουρος καθηγητής της Νευρολογίας και της Γενετικής Ιατρικής στο Πανεπιστήμιο Johns Hopkins.

Από την πλευρά του ο Frank Scheer, νευροεπιστήμονας στο Χάρβαρντ και Διευθυντής του Ιατρικού Προγράμματος Χρονοβιολογίας στο νοσοκομείο Brigham στη Βοστώνη τονίζει:

«Τα γονίδια μεταφέρουν τις οδηγίες για την παραγωγή πρωτεϊνών. Οι πρωτεΐνες συνθέτουν σχεδόν κάθε είδους χημικά σήματα, ορμόνες και ιστούς του σώματος. Το χρονοδιάγραμμα για το πότε θα φτιαχτούν οι πρωτεΐνες, είναι σημαντικό διότι η παραγωγή τους θα πρέπει να αντιστοιχεί με τη συμπεριφορά μας. Οταν το σώμα προβλέπει ένα γεύμα, για παράδειγμα, το ήπαρ έχει σταματήσει την απελευθέρωση στο αίμα των υδατανθράκων που έχουν αποθηκευτεί και το πάγκρεας έχει να φτιάξει περισσότερη ινσουλίνη, ενώ οι μύες πρέπει να γίνουν πιο ευαίσθητοι στην ινσουλίνη που απελευθερώνεται, ώστε να μπορούν να λάβουν σάκχαρο στο αίμα. Αν αυτές οι διαδικασίες εργάζονται σε συνεννόηση και συγχρονίζονται με το πότε τρώτε και το πότε νηστεύετε, τότε το σύστημα είναι πολύ αποδοτικό και αποτελεσματικό στην απορρόφηση αυτών των σακχάρων γρήγορα και ελαχιστοποιούνται οι αρνητικές συνέπειες των υψηλών επιπέδων σακχάρου στο αίμα. Aν, όμως, αυτές οι διαδικασίες δεν συγχρονίζονται, τότε μπορείτε εύκολα να φανταστείτε ότι στη διάρκεια της νύχτας έχετε μηχανήματα που λειτουργούν χωρίς να τα χρειάζεστε και στη διάρκεια της ημέρας που τα χρειάζεστε πραγματικά, λειτουργούν μόνο στο μισό της ταχύτητάς τους…».

* Κιρκαδικός ρυθμός  είναι ο 24ωρος κύκλος που παρουσιάζει η δραστηριότητα των ζωντανών οργανισμών. Είναι δηλαδή ο ρυθμός κατά τη διάρκεια μιας ημέρας, ο οποίος επηρεάζει τη θερμοκρασία του σώματος, τους μύες, την πίεση του αίματος, τα επίπεδα των ορμονών, τον καρδιακό ρυθμό κ.λπ.