Το Λίθιο στον Εγκέφαλό μας – Μια Μελέτη Σχετίζει την Έλλειψη του με την Άνοια
Οι επιστήμονες από τη Σχολή Ιατρικής του Χάρβαρντ ηγήθηκαν της μελέτης, η οποία δημοσιεύθηκε την Τετάρτη στο περιοδικό Nature. Μελετώντας δείγματα ανθρώπινου εγκεφάλου και ποντικών, βρήκαν αποδείξεις ότι οι εγκέφαλοί μας περιέχουν φυσικά το στοιχείο λίθιο — και ότι η έλλειψή του μπορεί να εξηγήσει τη ζημιά που προκαλεί η νόσος Alzheimer. Τα ευρήματα είναι καλά τεκμηριωμένα και μπορεί να έχουν ανακαλύψει μια σημαντική πτυχή της νευρολογικής διαταραχής, όπως δήλωσε σε δήλωσή του στο Gizmodo ένας εξωτερικός ειδικός.
Οι ερευνητές της μελέτης “έχουν πραγματοποιήσει λεπτομερείς και καλά σχεδιασμένες μελέτες για να ερευνήσουν πώς τα χαμηλά επίπεδα λιθίου σχετίζονται με τη [νόσο Alzheimer] σε διαγνωστικό, πρωτεϊνικό, κυτταρικό και γονιδιακό επίπεδο”, είπε ο Τιμόθεος Τσανγκ, νευρολόγος στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια, στο Λος Άντζελες, ο οποίος δεν συμμετείχε στη μελέτη. Ο Τσανγκ είναι επίσης διευθυντής του Κέντρου Νόσου Alzheimer στην Καλιφόρνια στο UCLA.
Οι εγκέφαλοι των ατόμων με Alzheimer είναι διαφορετικοί με πολλούς τρόπους σε σχέση με άλλους. Ιδιαίτερα, περιέχουν υψηλά επίπεδα κακοσχηματισμένων αμυλοειδών βήτα και ταυ, δύο πρωτεΐνες που συνήθως έχουν σημαντικές λειτουργίες. Όμως αυτές δεν είναι οι μόνες αλλαγές που παρατηρούνται στην Alzheimer. Κατά την εξέταση αυτών των άλλων αλλαγών, οι ερευνητές του Χάρβαρντ έκαναν την ανακάλυψή τους.
Με τη βοήθεια υπαρχόντων έργων που συνέλεξαν δείγματα ιστών μετά θάνατον, συνέκριναν τα επίπεδα περίπου 30 μετάλλων στους εγκεφάλους ατόμων που πέθαναν σε διάφορα στάδια γνωστικής υγείας. Η μόνη σημαντική διαφορά που βρήκαν αφορούσε το λίθιο. Άτομα με γνωστικά υγιείς εγκεφάλους είχαν σχετικά υψηλά επίπεδα λιθίου, ενώ εκείνα με Alzheimer είχαν πολύ χαμηλότερα επίπεδα. Σημαντικά, αυτή η απώλεια λιθίου ήταν εμφανής ακόμη και σε άτομα που παρουσίαζαν μόνο ήπιες μνημονικές δυσκολίες πριν πεθάνουν.
Οι ερευνητές μελέτησαν επίσης υγιή ποντίκια και γενετικά τροποποιημένα ποντίκια που αναπτύσσουν μια μορφή της νόσου Alzheimer. Όταν αφαίρεσαν το λίθιο από αυτά τα ποντίκια, φάνηκε ότι επιταχύνει τη συσσώρευση ανθυγιεινών αμυλοειδών βήτα και ταυ στον εγκέφαλο, μαζί με την πτώση της μνήμης. Βρήκαν επίσης αποδείξεις ότι αυτή η απώλεια προκαλείται από πλάκες αμυλοειδούς βήτα που δεσμεύονται με το λίθιο του εγκεφάλου και ότι αυτή η απώλεια λιθίου φαίνεται να επηρεάζει αρνητικά όλα τα κύρια κυτταρικά είδη του εγκεφάλου.
Αν και έχει γίνει κάποια περιορισμένη έρευνα που υποδηλώνει μια πιθανή σύνδεση μεταξύ λιθίου και Alzheimer, οι συγγραφείς δηλώνουν ότι η δική τους είναι η πρώτη που δείχνει ότι οι εγκέφαλοί μας το περιέχουν φυσικά. Επιπλέον, τα ευρήματά τους υποδεικνύουν ότι το λίθιο είναι απαραίτητο για την καλή υγεία του εγκεφάλου και ότι η απουσία του είναι κλειδί για την ανάπτυξη της νόσου Alzheimer.
“Αυτή είναι η πρώτη μελέτη που προτείνει ότι η έλλειψη λιθίου μπορεί να συμβάλλει στη νόσο Alzheimer. Ο λόγος που δεν προτάθηκε αυτό είναι ότι δεν πιστευόταν ότι το λίθιο είναι μια φυσική ουσία στον εγκέφαλο με βιολογικό αποτέλεσμα, αλλά απλώς ένα φάρμακο με φαρμακολογικές επιδράσεις σε υψηλές δόσεις”, δήλωσε ο κύριος συγγραφέας Μπρους Γιανκνερ, καθηγητής Γενετικής και Νευρολογίας στο Ινστιτούτο Μπλαβάτνικ της Σχολής Ιατρικής του Χάρβαρντ, στο Gizmodo. “Ως εκ τούτου, αυτή η μελέτη είναι η πρώτη που εξερευνά τις συνέπειες της έλλειψης λιθίου στον εγκέφαλο.”
Οι επιπτώσεις αυτής της μελέτης, αν και είναι ακόμη νωπές, θα μπορούσαν σίγουρα να είναι δραματικές. Ο Γιανκνερ και η ομάδα του κατάφεραν επίσης να εντοπίσουν μια ένωση βάσει λιθίου που δεν δεσμεύεται τόσο εύκολα από το αμυλοειδές βήτα. Και όταν έδωσαν σε ποντίκια (ηλικιωμένα υγιή ποντίκια και ποντίκια με Alzheimer) αυτή την ένωση, φάνηκε να εμποδίζει τις επιβλαβείς αλλαγές στον εγκέφαλο και την απώλεια μνήμης που είναι συνήθως αναπόφευκτες με την εκφυλιστική κατάσταση. Ακόμη και οι καλύτερες θεραπείες βάσει αμυλοειδούς για την Alzheimer που είναι διαθέσιμες σήμερα, σε αντίθεση, καθυστερούν μόνο μετρίως την πρόοδό της.
Άλλες μορφές λιθίου χρησιμοποιούνται στην ιατρική για τη θεραπεία συγκεκριμένων ψυχικών διαταραχών, ιδιαίτερα της κατάθλιψης. Ωστόσο, αυτές οι εκδόσεις απαιτούν υψηλές δόσεις για να λειτουργήσουν όπως προβλέπεται και συνοδεύονται από πολλές παρενέργειες ως αποτέλεσμα. Η ένωση της ομάδας, ωστόσο, απαιτούσε πολύ χαμηλότερη δόση για να είναι αποτελεσματική στα ποντίκια, και δεν παρατηρήθηκε κανένα σημάδι τοξικότητας.
“Περαιτέρω κλινικές μελέτες σε ανθρώπους θα ήταν απαραίτητες για να αξιολογηθεί αν ο σωστός τύπος και η δόση λιθίου μπορούν να προλάβουν ή να επιβραδύνουν τη νόσο Alzheimer,” σημείωσε ο Τσανγκ.
Ο Γιανκνερ και η ομάδα του προχωρούν τώρα με την έρευνα που απαιτείται για να δείξουν ότι η ένωση τους (ή κάτι παρόμοιο) μπορεί να δοκιμαστεί με ασφάλεια σε κλινικές δοκιμές σε ανθρώπους. Αλλά ακόμη και πριν από αυτό, η ανακάλυψη της ομάδας θα μπορούσε να αποδώσει με άλλους τρόπους. Ίσως στο μέλλον να είναι δυνατόν να ελέγξουμε τον κίνδυνο Alzheimer μετρώντας τα επίπεδα λιθίου στους ανθρώπους, για παράδειγμα. Και υπάρχουν ακόμη πολλά μυστήρια που πρέπει να αποκαλυφθούν σχετικά με το λίθιο και τον ρόλο του στην υγεία του εγκεφάλου.
“Ως νευροεπιστήμονας, είμαι ενθουσιασμένος να εξερευνήσω τη φυσιολογία του λιθίου στον εγκέφαλο,” είπε ο Γιανκνερ. “Υποψιάζομαι ότι μόλις έχουμε ξύσει την επιφάνεια αυτού που θα είναι βιολογία πολύ ενδιαφέρουσα.”