Ένεση αναισθητικού σε “τεμπέλικο μάτι” ίσως το διορθώσει, σύμφωνα με νέα έρευνα
Μελέτες σε ζώα υποδεικνύουν ότι η “επανεκκίνηση” του αμφιβληστροειδούς ενός τεμπέλικου ματιού μπορεί να βοηθήσει στη διόρθωσή του. Απαιτείται περαιτέρω έρευνα σε ανθρώπους.
Ερευνητές πιστεύουν ότι ίσως βρήκαν έναν τρόπο να αντιστρέψουν το “τεμπέλικο μάτι” (αμβλυωπία), ακόμη και σε ενήλικες που συνήθως έχουν την πάθηση από την παιδική ηλικία.
Ωστόσο, η τεχνική έχει δοκιμαστεί μέχρι στιγμής μόνο σε ζώα, επομένως χρειάζεται περαιτέρω μελέτη πριν μπορέσει να χρησιμοποιηθεί σε ανθρώπους.
Η αμβλυωπία αναπτύσσεται όταν ο εγκέφαλος ευνοεί το ένα μάτι έναντι του άλλου στην πρώιμη παιδική ηλικία, προκαλώντας μείωση της όρασης στο λιγότερο προτιμώμενο μάτι. Η τυπική θεραπεία περιλαμβάνει την τοποθέτηση ενός επιθέματος πάνω από το ισχυρότερο μάτι για να αναγκαστεί ο εγκέφαλος να βασιστεί στο ασθενέστερο. Ωστόσο, αυτή η μέθοδος είναι αποτελεσματική μόνο κατά τη βρεφική και την πρώιμη παιδική ηλικία, όταν οι νευρικές συνδέσεις που ρυθμίζουν την όραση εξακολουθούν να διαμορφώνονται.
Τώρα, μια μελέτη σε ποντίκια που δημοσιεύθηκε στις 25 Νοεμβρίου στο περιοδικό Cell Reports παρουσιάζει μια μέθοδο για την προσωρινή διακοπή της λειτουργίας του αδύναμου ματιού, η οποία μπορεί να οδηγήσει σε ανάκαμψη από την αμβλυωπία, ακόμη και μετά από μακροχρόνια προβλήματα όρασης. Η “επανεκκίνηση” του τεμπέλικου ματιού φαίνεται να προέρχεται από μια έκρηξη δραστηριότητας στους νευρώνες που μεταφέρουν οπτικά σήματα από τον αμφιβληστροειδή στον οπτικό φλοιό, ένα κέντρο επεξεργασίας οπτικών πληροφοριών στον εγκέφαλο.
“Η διαπίστωση ότι η απενεργοποίηση του αμβλυωπικού οφθαλμού επιτρέπει την ανάκτηση της όρασης σε ένα μοντέλο αμβλυωπίας σε ποντίκια είναι ενθαρρυντική”, δήλωσε ο Ben Thompson, καθηγητής και διευθυντής της Σχολής Οπτομετρίας και Οπτικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο του Waterloo στον Καναδά, ο οποίος δεν συμμετείχε στη μελέτη.
Αλλά χρειάζεται περισσότερη έρευνα για να διαπιστωθεί εάν η μέθοδος θα είναι ασφαλής και αποτελεσματική και στους ανθρώπους, είπε ο Thompson στο Live Science σε ένα email.
Ο Δρ Dennis Levi, καθηγητής οπτομετρίας και οπτικής επιστήμης στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια, στο Μπέρκλεϋ, ο οποίος δεν συμμετείχε στη μελέτη, ήταν επίσης συγκρατημένα αισιόδοξος για τα ευρήματα. Ιστορικά, οι επιστήμονες έχουν δοκιμάσει διάφορες μεθόδους αντιστροφής του τεμπέλικου ματιού σε ποντίκια, αλλά “απέτυχαν να παράγουν σημαντικές βελτιώσεις σε ανθρώπους με αμβλυωπία”, είπε στο Live Science σε ένα email., Αλλά αυτή η νέα τεχνική φαίνεται να είναι ελπιδοφόρα.
Πώς, λοιπόν, η προσωρινή διακοπή της λειτουργίας του αδύναμου ματιού μπορεί να βοηθήσει στην αποκατάσταση της όρασής του;
Προηγούμενη εργασία από τον νευροεπιστήμονα του MIT Mark Bear και τους συναδέλφους του έδειξε ότι η αναισθητοποίηση του μη τεμπέλικου ματιού προκάλεσε οπτική ανάκαμψη στο τεμπέλικο μάτι σε μεγαλύτερα ζώα, συμπεριλαμβανομένων γατών και ποντικών. Παρόμοια αποτελέσματα έχουν βρεθεί σε πιθήκους, γεγονός που μπορεί να είναι ευχάριστο για τους ανθρώπους, σημείωσε ο Levi.
Στη νέα μελέτη, η ομάδα υπέθεσε ότι ο αποκλεισμός της εισόδου από έναν αμφιβληστροειδή προκαλεί την ταυτόχρονη εκπυρσοκρότηση των νευρώνων στον θάλαμο, ένα μέρος του εγκεφάλου που χειρίζεται τις εισερχόμενες αισθητηριακές πληροφορίες. Συγκεκριμένα, αυτές οι ριπές παρατηρούνται στον πλευρικό γονατώδη πυρήνα (LGN), ένα μέρος του εγκεφάλου που μεταδίδει πληροφορίες από τα μάτια στον οπτικό φλοιό.
Παρόμοιες ριπές συμβαίνουν στον LGN πριν από τη γέννηση και βοηθούν στην ανάπτυξη του οπτικού συστήματος στη μήτρα. Αυτό οδήγησε την ομάδα να αναρωτηθεί εάν η εκ νέου δημιουργία αυτού του πρώιμου προτύπου δραστηριότητας θα μπορούσε να βοηθήσει στη θεραπεία της αμβλυωπίας.
Προσπάθησαν να εγχύσουν ένα τοπικό αναισθητικό που ονομάζεται τετροδοτοξίνη (TTX) στους αμφιβληστροειδείς των ποντικών και στη συνέχεια παρακολούθησαν τους νευρώνες LGN των τρωκτικών. Η TTX είναι μια νευροτοξίνη που βρίσκεται σε ζώα όπως το ψάρι φούσκα, αλλά έχει επίσης πιθανές θεραπευτικές χρήσεις, συμπεριλαμβανομένης της αναισθησίας και της θεραπείας του έντονου πόνου. Η έρευνα για αυτές τις χρήσεις σε ανθρώπους βρίσκεται σε εξέλιξη, αλλά στο πλαίσιο αυτής της μελέτης, η TTX ήταν χρήσιμη για την επανεκκίνηση των αμφιβληστροειδών των ποντικών.
Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι η διακοπή της λειτουργίας είτε του ενός είτε του άλλου ματιού προκάλεσε το ίδιο μοτίβο ριπών στον LGN. Σε ένα δεύτερο πείραμα, τροποποίησαν γενετικά τα ποντίκια, έτσι ώστε οι νευρώνες LGN τους να μην μπορούσαν να παράγουν αυτή την εκπυρσοκρότηση. Η δραστηριότητα σταμάτησε και η αναισθητική θεραπεία δεν βελτίωσε πλέον την αμβλυωπία. Αυτό έδειξε ότι οι ίδιες οι ριπές ήταν ζωτικής σημασίας για την ανάκαμψη.
Στη συνέχεια, η ομάδα δοκίμασε εάν θα μπορούσαν να θεραπεύσουν την αμβλυωπία απενεργοποιώντας μόνο το αδύναμο μάτι. Έτρεξαν ένα πείραμα στο οποίο ορισμένα ποντίκια με αμβλυωπία έλαβαν μια ένεση στο αδύναμο μάτι τους, ενώ άλλα όχι. Η ένεση σταμάτησε τον αμφιβληστροειδή να στέλνει σήματα για περίπου δύο ημέρες.
Μια εβδομάδα μετά την ένεση, οι επιστήμονες μέτρησαν πόσο επηρέαζε κάθε μάτι τη δραστηριότητα στον οπτικό φλοιό και διαπίστωσαν ότι τα ποντίκια που είχαν υποβληθεί σε θεραπεία είχαν μια πολύ πιο ισορροπημένη εισροή από τα δύο μάτια από ό,τι τα ποντίκια που δεν είχαν υποβληθεί σε θεραπεία. Αυτό έδειξε ότι η διακοπή της λειτουργίας του αδύναμου ματιού για λίγο βοήθησε να “προλάβει” το άλλο μάτι.
Ο Thompson είπε ότι αυτό το αποτέλεσμα είναι ενθαρρυντικό “επειδή το άλλο μάτι δεν χρειάζεται να εκτεθεί σε κανέναν από τους κινδύνους της θεραπείας”. Αλλά τόνισε ότι “απαιτείται περισσότερη δουλειά για να αξιολογηθεί εάν η τετροδοτοξίνη θα είναι ασφαλής και αποτελεσματική στους ανθρώπους”.
Προηγούμενες μελέτες δείχνουν ότι οι επιδράσεις της TTX στην αμβλυωπία γενικεύονται σε γάτες και πιθήκους, γεγονός που αυξάνει την ελπίδα ότι η προσέγγιση μπορεί μια μέρα να βοηθήσει και τους ανθρώπους.
Η ανακάλυψη ότι η ριπή πυροδότησης μπορεί να βοηθήσει στην ενίσχυση της ικανότητας του εγκεφάλου να επανασυνδεθεί και να σχηματίσει νέα δίκτυα είναι “εξαιρετικά ενδιαφέρουσα”, δήλωσε ο Thompson. Μη επεμβατικά εργαλεία που χρησιμοποιούνται για την τόνωση του εγκεφάλου θα μπορούσαν τελικά να αξιοποιηθούν για να προκαλέσουν παρόμοιες νευρικές αντιδράσεις, χωρίς την ανάγκη ενέσεων TTX, πρόσθεσε.