Με τον όρο δυσπαρευνία εννοούμε τον πόνο που βιώνουν οι γυναίκες κατά τη διάρκεια ή μετά το τέλος της σεξουαλικής επαφής, που μπορεί να έρθει ως αποτέλεσμα μιας ιατρικής ή ψυχολογικής αιτίας.
Μια ανάλογη κατάσταση μπορεί να βιώσουν και οι άνδρες.
Μερικές ιατρικές παθήσεις ή και ψυχολογικά προβλήματα μπορούν να οδηγήσουν στην ανάπτυξη της δυσπαρευνίας σε πολλές γυναίκες με αποτέλεσμα συχνά να καταλήγουν να αποφεύγουν τη σεξουαλική επαφή ή να χάνουν το ενδιαφέρον τους για σεξουαλικές δραστηριότητες.
Συχνές αιτίες της δυσπαρευνίας είναι ο ερεθισμός του κόλπου, που μπορεί να προκληθεί από το σαπούνι, από πλύσεις, από το διάφραγμα και τα προφυλακτικά. Η κολπική ξηρότητα λόγω εμμηνόπαυσης ή η ανεπαρκής λίπανση μπορεί επίσης να οδηγήσει σε μια επώδυνη σεξουαλική εμπειρία. Λοιμώξεις, όπως οι λοιμώξεις του ουροποιητικού συστήματος και τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα, όπως τα χλαμύδια, ο έρπης και τα κονδυλώματα μπορούν συχνά να οδηγήσουν σε δυσπαρευνία. Η παρουσία των αιμορροΐδων, οι κύστεις των ωοθηκών, η ενδομητρίωση, είναι κάποιες ακόμα ιατρικές παθήσεις που συνδέονται με την επώδυνη σεξουαλική επαφή.
Ορισμένα φάρμακα μπορούν να αναστείλουν ή να μειώσουν την επιθυμία της διέγερσης σε ορισμένες γυναίκες. Αυτά περιλαμβάνουν κάποια αντιυπερτασικά και αντικαταθλιπτικά φάρμακα, καθώς και αντισυλληπτικά χάπια. Κάποιες γυναίκες, επίσης, υποφέρουν από ακούσιους σπασμούς των μυών στα τοιχώματα της μήτρας, που μπορούν να οδηγήσουν σε επώδυνη σεξουαλική επαφή, καθώς η διείσδυση είναι πολύ δύσκολη αν όχι αδύνατη.
Μία από τις αιτίες της δυσπαρευνίας μπορεί να είναι ψυχολογική, αν προηγουμένως η γυναίκα είχε υποστεί τραυματισμό κατά τη διάρκεια του σεξ, όπως συμβαίνει στην περίπτωση των σεξουαλικά κακοποιημένων γυναικών και εκείνων που έχουν πέσει θύματα βιασμού. Η πράξη της σεξουαλικής επαφής μπορεί να προκαλέσει άσχημες αναμνήσεις, κάνοντας τις γυναίκες να χάσουν το ενδιαφέρον τους για τη συγκεκριμένη διαδικασία.
Το στρες μπορεί επίσης να προκαλέσει πόνο στις γυναίκες κατά τη διάρκεια της σεξουαλικής επαφής, όπως επίσης και άλλα ψυχολογικά προβλήματα, όπως κατάθλιψη, προβλήματα στη σχέση ή το γάμο, χαμηλή αυτοεκτίμηση και άγχος. Ακόμα, οι γυναίκες που έχουν μεγαλώσει με την πεποίθηση ότι το σεξ είναι κακό, είναι συχνά επιρρεπείς στην δυσπαρευνία που στην περίπτωση αυτή οφείλεται σε αισθήματα ενοχής μετά το σεξ.
Οι περισσότερες από τις αιτίες της δυσπαρευνίας είναι αναστρέψιμες. Οι γυναίκες γενικά πρέπει να ενθαρρύνονται να αναζητήσουν ιατρική συμβουλή όταν βιώνουν πόνο κατά τη σεξουαλική επαφή, προκειμένου να προσδιοριστεί η αιτία του. Συχνά μπορούν να διαχειριστούν τα σωματικά προβλήματα αποφεύγοντας τα προϊόντα που προκαλούν ερεθισμό και να θεραπεύσουν τυχόν μολύνσεις με φαρμακευτική αγωγή. Τα ιατρικά προβλήματα, όπως η παρουσία ενδομητρίωσης και οι αιμορροΐδες μπορούν να είναι διαχειρίσιμες από τους ειδικούς, στους οποίους θα απευθυνθούν οι γυναίκες.
Οι γυναίκες με ψυχολογικά προβλήματα θα πρέπει να υποβληθούν σε θεραπεία για το σεξ. Αλλες θεραπείες για δυσπαρευνία περιλαμβάνουν την παροχή συμβουλών στο ζευγάρι από έναν ειδικό, ώστε να βελτιωθεί η μεταξύ τους επικοινωνία και κατά συνέπεια και η σχέση τους. Οι ειδικοί συνιστούν, επίσης, τη χρήση λιπαντικών και την αύξηση του χρόνου της σεξουαλικής πράξης για την τόνωση της διέγερσης της γυναίκας.