Η λυγαριά (Vitex agnus – castus η λατινική ονομασία της), είναι επίσης γνωστή ως αγνό μούρο, αγριοπιπεριά ή το πιπέρι του μοναχού και παραδοσιακά έχει χρησιμοποιηθεί για να μειώσει τη σεξουαλική ορμή ανδρών και γυναικών.
Η σύγχρονη έρευνα έχει δείξει πως το συγκεκριμένο βότανο αξίζει τη φήμη του, αφού είναι επίσης χρήσιμο για τη θεραπεία μιας σειράς από γυναικολογικά προβλήματα που σχετίζονται με γυναικείες ορμόνες.
Η λυγαριά είναι ενδημικό φυτό της Μεσογείου και παράγει μαύρο πιπέρι που έτρωγαν κάποτε οι μοναχοί στην αρχαία Ρώμη και στον Μεσαίωνα, προκειμένου να τους βοηθήσει να κρατήσουν τους όρκους αγνότητας που είχαν δώσει.
Οι Αρχαίοι Ρωμαίοι χρησιμοποίησαν επίσης αυτό το φυτό για να αυξάνουν οι μητέρες το μητρικό γάλα και για να σταματούν οι αιμορραγίες τους μετά τον τοκετό.
Η έρευνα έχει δείξει πως η λυγαριά είναι χρήσιμη για τη θεραπεία του προεμμηνορροϊκού συνδρόμου, τον ακανόνιστο κύκλο περιόδου και την ανεπαρκή προσφορά γάλακτος των γυναικών που θηλάζουν, ενώ μπορεί ακόμα να βοηθήσει και στη μείωση της σεξουαλικής ορμής στους άνδρες.
Προκαλεί την υπόφυση να μειώσει την παραγωγή της ωοθυλακιοτρόπου ορμόνης και να αυξήσει την παραγωγή της ωχρινοτρόπου ορμόνης, μια ορμονική αλλαγή που οδηγεί έμμεσα σε υψηλότερα επίπεδα προγεστερόνης και μείωση των ανδρικών ορμονών ή ανδρογόνων στο σώμα.
Βοηθά, επίσης, στη ρύθμιση των επιπέδων της προλακτίνης, μιας ορμόνης που παράγεται από την υπόφυση, που διεγείρει την παραγωγή του γάλακτος, αλλά επίσης έχει συνδεθεί με μια προεμμηνορροϊκή ευαισθησία στο στήθος και την ανάπτυξη των ινομυωμάτων μαστού και μήτρας. Η λυγαριά προκαλεί ορμονικές αλλαγές που μειώνουν το φούσκωμα και τους πόνους στο στήθος που έχουν πολλές γυναίκες στη διάρκεια της περιόδου, ενώ αυξάνει την παροχή γάλακτος στις θηλάζουσες γυναίκες.
Στις ευρωπαϊκές μελέτες, οι γυναίκες που χρησιμοποιούν λυγαριά για τη θεραπεία της δυσφορίας που τους προκαλεί το προεμμηνορροϊκό σύνδρομο, ανέφεραν ότι είδαν σημαντική βελτίωση. Σε άλλες μελέτες οι θηλάζουσες μητέρες που χρησιμοποίησαν τη λυγαριά παρουσίασαν αυξημένη ποσότητα γάλακτος. Η λυγαριά έχει επίσης χρησιμοποιηθεί επιτυχώς για την θεραπεία της ακανόνιστης εμμήνου ρύσεως, αυξάνοντας ή μειώνοντας τη ροή, όπως επίσης και για τις κράμπες της εμμηνόρροιας.
Τα αποτελέσματά της στη μείωση των ανδρογόνων βοηθούν, επίσης, στον περιορισμό της ανδρικής λίμπιντο, γι’ αυτό και οι μοναχοί την χρησιμοποιούσαν για τη μείωση της σεξουαλικής τους ορμής. Η λυγαριά είχε, ακόμα, χρησιμοποιηθεί για την ακμή, η οποία έχει συνδεθεί με υψηλά επίπεδα ανδρογόνων και μπορεί να βοηθήσει στη θεραπεία γυναικών που βιώνουν ανώμαλη ανάπτυξη μαλλιών.
Η λυγαριά είναι διαθέσιμη σε κάψουλες και βάμματα. Οι περισσότερες από τις ευρωπαϊκές μελέτες αναφέρουν ότι η συνήθης δόση είναι 40 σταγόνες την ημέρα για 3 έως 6 μήνες. Δεν υπάρχουν τοξικές παρενέργειες που να έχουν αναφερθεί με τη χρήση της ακόμα και σε εκείνους που τη χρησιμοποιούν για χρόνια. Οι ανεπιθύμητες ενέργειες περιλαμβάνουν εξάνθημα και στομαχικές διαταραχές.
Επειδή η λυγαριά επηρεάζει την ορμονική ισορροπία, δεν πρέπει να λαμβάνεται από παιδιά που δεν έχουν φτάσει στην εφηβεία. Η λυγαριά έχει επίσης συνδεθεί με την αύξηση της γονιμότητας στις γυναίκες και τη μείωση της γονιμότητας στους άνδρες. Οι έγκυες γυναίκες και οι άνδρες που επιθυμούν να αποκτήσουν παιδί δεν πρέπει να παίρνουν αυτό το βότανο.