Διαλογισμός και Εγκέφαλος: Νέες Ανακαλύψεις για την Συνείδηση και την Ευεξία
Ο νευροεπιστήμονας Matthew Sacchet αποκαλύπτει πώς η εξάσκηση στον διαλογισμό μπορεί όχι μόνο να επιτρέψει υπερβατικές καταστάσεις ευδαιμονίας, αλλά και να αναδιαμορφώσει τον τρόπο που βιώνουμε τον πόνο και τα συναισθήματα.
Πολλοί από εμάς έχουμε κατεβάσει εφαρμογές ενσυνειδητότητας όπως το Headspace ή το Calm και πιθανώς έχουμε επωφεληθεί από το να αφιερώνουμε 10 λεπτά κάθε μέρα εστιάζοντας στην αναπνοή μας. Αλλά η μείωση του στρες και η ύφεση των πιο έντονων άκρων του άγχους με αυτόν τον τρόπο είναι τα πρώτα βήματα για την πρακτική του διαλογισμού.
Ωστόσο, αν αφιερώσετε ώρες, μπορεί κάλλιστα να φτάσετε στα βαθιά: ένα μέρος όπου είναι δυνατές ριζικές, μακροχρόνιες αναβαθμίσεις στον τρόπο που αισθάνεστε και σε αυτό που βιώνετε. Αυτή η πραγματικότητα είναι γνωστή εδώ και καιρό από τους ασκούμενους που περνούν τη ζωή τους σε μοναστήρια και σπηλιές. Τώρα, αυτές οι νοητικές μεταμορφώσεις εξετάζονται και γίνονται κατανοητές από νευροεπιστήμονες σε κορυφαία παγκοσμίως ιδρύματα.
Στην πρώτη γραμμή αυτού του νέου κύματος έρευνας βρίσκεται ο Matthew Sacchet, διευθυντής του Προγράμματος Ερευνών Διαλογισμού στην Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ. Η ομάδα του συνεργάζεται στενά με έμπειρους διαλογιστές, όπως βουδιστές μοναχούς, διερευνώντας πώς ο υλικός εγκέφαλος αλλάζει λόγω υποκειμενικών εμπειριών που συχνά θεωρούνται πνευματικής φύσης.
Χρησιμοποιώντας σαρωτές εγκεφάλου τελευταίας τεχνολογίας, η ομάδα του εντοπίζει τις νευρικές αλλαγές που συμβαίνουν σε μια ποικιλία βαθιών διαλογιστικών πρακτικών – και ερευνά ποιες είναι οι διαρκείς επιπτώσεις.
Μιλώντας στο New Scientist, εξηγεί πώς η αφοσιωμένη πρακτική του διαλογισμού μπορεί να ξαναγράψει τις εμπειρίες των συναισθημάτων και του σωματικού πόνου, τι μπορούν να μας διδάξουν οι ακραίες αλλοιωμένες καταστάσεις για τη φύση της συνείδησης και τις τεχνολογικές δυνατότητες να φέρουμε αυτές τις προηγμένες πρακτικές σε περισσότερους ανθρώπους.
Τι μαθαίνουμε για τον διαλογισμό εις βάθος;
Στον ιστότοπο του εργαστηρίου σας, αναφέρεται: “Πιστεύουμε ότι η επιστημονική έρευνα έχει γρατζουνίσει μόνο την επιφάνεια στην εξερεύνηση των δυνατοτήτων του διαλογισμού.” Μπορείτε να επεξεργαστείτε;
Ο Matthew Sacchet αναφέρει: Έχει γίνει πολλή έρευνα για την ενσυνειδητότητα, που γενικά ορίζεται σε αυτό το πλαίσιο ως μη επικριτική και σκόπιμη προσοχή στις εμπειρίες της παρούσας στιγμής, και πώς μπορεί να εφαρμοστεί για τη μείωση του στρες και ψυχολογικών συμπτωμάτων όπως το άγχος. Πολύ λιγότερη έρευνα έχει διερευνήσει αυτό που αποκαλούμε προηγμένο διαλογισμό, ο οποίος περιλαμβάνει βαθύτερη, συνεχή κυριαρχία της πρακτικής που περιλαμβάνει αλλοιωμένες νοητικές καταστάσεις – και ακόμη και μεταμορφώσεις της συνειδητής εμπειρίας και τρόπων ύπαρξης. Το ερευνητικό μας πρόγραμμα μελετά αυτή την κυριαρχία του διαλογισμού και ρωτά: ποια είναι τα όρια του διαλογισμού; Τι είναι δυνατό πέρα από την ενσυνειδητότητα;
Τι είδους πράγματα πιστεύετε ότι είναι δυνατά μέσω του διαλογισμού;
Αυτό που είναι δυνατό με τον προηγμένο διαλογισμό είναι αρκετά βαθύ. Πέρα από τη μείωση του στρες που σχετίζεται με την ενσυνειδητότητα, οι έμπειροι ασκούμενοι αναφέρουν εμπειρίες έκστασης, βαθιές γνώσεις για το μυαλό τους, ριζικές συμπονετικές καταστάσεις και κοινωνικούς τρόπους ύπαρξης, ακόμη και αλλαγές στη θεμελιώδη αίσθηση του εαυτού τους. Οι έμπειροι διαλογιστές αναφέρουν μερικές φορές καταστάσεις συνείδησης που περιγράφονται ως βαθιά ειρηνικές, διανοητικά σαφείς ή υποκειμενικά μη δυαδικές – πράγμα που σημαίνει ότι δεν υπάρχει αντιληπτή διάκριση μεταξύ εαυτού και άλλου.
Αυτές δεν είναι απλώς υποκειμενικές αναφορές: παρατηρούμε αλλαγές στον εγκέφαλο που υποστηρίζουν την ύπαρξή τους. Είναι επίσης σημαντικό να σημειωθεί ότι ο προηγμένος και μακροχρόνιος διαλογισμός φαίνεται να έχει την ικανότητα να καλλιεργεί διαρκή ευημερία. Με αυτή την έννοια, ο διαλογισμός γίνεται όχι απλώς ένα προσωρινό εργαλείο για να αισθανθούμε λίγο καλύτερα, αλλά ένα ισχυρό μονοπάτι για την ανθρώπινη ευδοκίμηση.
Πώς επηρεάζει ο διαλογισμός τον τρόπο που αισθανόμαστε τα συναισθήματα και τον σωματικό πόνο;
Σε μια πρόσφατη ανασκόπηση, μαζί με την ομάδα μου στην Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ και το Γενικό Νοσοκομείο της Μασαχουσέτης, και συμπεριλαμβανομένων συνεργατών από το Πανεπιστήμιο της Αριζόνα, τη Σορβόννη και το Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Μασαχουσέτης, αξιολογήσαμε την επιστημονική βιβλιογραφία που σχετίζεται με τη γνωστική λειτουργία σε μακροχρόνιους διαλογιστές που έχουν τουλάχιστον 1500 ώρες διαλογιστικής εμπειρίας, αντανακλώντας συνεπή καθημερινή πρακτική για αρκετά χρόνια.
Εντοπίσαμε μια σειρά από μοτίβα σε αυτές τις μελέτες: για παράδειγμα, ο μακροχρόνιος διαλογισμός φαίνεται να αλλάζει τον τρόπο με τον οποίο επεξεργάζονται οι αισθήσεις και τα συναισθήματα, κάτι που μπορεί να επηρεάσει τις καθημερινές εμπειρίες. Πολλές από αυτές τις επιδράσεις συνδέονται με εγκεφαλικά συστήματα που εμπλέκονται στην προσοχή που δίνει το μυαλό μας, κάτι που μπορεί να αλλάξει την εμπειρία μας από τον πόνο, τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε αυτές τις πληροφορίες σε σχέση με τον εαυτό μας και τον τρόπο με τον οποίο ρυθμίζουμε τα συναισθήματά μας. Αυτά τα εγκεφαλικά συστήματα περιλαμβάνουν το δίκτυο εντοπισμού ερεθισμάτων, το προεπιλεγμένο δίκτυο λειτουργίας και το συναισθηματικό δίκτυο, το οποίο περιλαμβάνει την αμυγδαλή, μια περιοχή του εγκεφάλου που εμπλέκεται στην επεξεργασία του φόβου, του άγχους και της επιθετικότητας.
Μια ιδιαίτερα σημαντική πληροφορία ήταν ότι οι μακροχρόνιοι διαλογιστές μπορεί να μην βασίζονται κυρίως στον γνωστικό έλεγχο “από πάνω προς τα κάτω” – όπως θα περίμενε κανείς από τις παραδοσιακές απόψεις της αυτορρύθμισης, στις οποίες οι εγκεφαλικές περιοχές ανώτερου επιπέδου μας καθοδηγούν προς τους μακροπρόθεσμους στόχους μας. Αντίθετα, οι μακροχρόνιοι διαλογιστές φαίνεται να επιδεικνύουν πιο αυτόματες μορφές εγκεφαλικής επεξεργασίας “από κάτω προς τα πάνω” που έχουν περισσότερες ρίζες στις αισθητηριακές πληροφορίες. Αυτό υποδηλώνει ότι ο εγκέφαλός τους μπορεί να έχει αλλάξει ώστε να ανταποκρίνεται πιο διαισθητικά και αποτελεσματικά στα συναισθήματα και τις αισθήσεις, αντί να χρειάζεται να εμπλέκει τους μηχανισμούς σκόπιμου ελέγχου του εγκεφάλου κάθε φορά.
Οι αλλαγές που επιφέρει ο διαλογισμός είναι πραγματικές;
Οι ιδέες που εξερευνάτε κωδικοποιούνται συχνά ως “πνευματικές” και θα μπορούσαν να φανούν εξωφρενικές σε ορισμένους. Γιατί πιστεύετε ότι η επιστημονική κοινότητα έχει αρχίσει να τις αποδέχεται ως ερευνητικά ερωτήματα;
Με την επικράτηση της επιστήμης της ενσυνειδητότητας και της ψυχεδελικής επιστήμης, και τις εξελίξεις στις γνωστικές νευροεπιστήμες, υπάρχει επίσης αυξανόμενη αποδοχή της εμβάθυνσης στο μυαλό με τρόπους που ιστορικά θεωρούνταν άπιαστοι από επιστημονική σκοπιά. Υπάρχουν τόσες πολλές κρίσεις που αντιμετωπίζει η σύγχρονη κοινωνία – στην ψυχική υγεία, το κλίμα, την οικονομία, τη θρησκεία και την πολιτική – που πιστεύω ότι έχουν συμβάλει σε μεγαλύτερη ανοχή για πιθανές λύσεις. Η πρόκληση που έχουμε σε αυτόν τον χώρο είναι να βρούμε τη χρυσή τομή μεταξύ της χρήσης των καλύτερων επιστημονικών μεθόδων και της μελέτης φαινομένων που ιστορικά έχουν υποβιβαστεί στο πνευματικό ή το θρησκευτικό.
Ποιες είναι οι πρακτικές προκλήσεις αυτής της έρευνας;
Υποθέτω ότι το να ζητήσετε από κάποιον να διαλογιστεί βαθιά ενώ είναι συνδεδεμένος με έναν σαρωτή εγκεφάλου σε ένα εργαστήριο δεν είναι και τόσο εύκολο…
Είναι δύσκολο να βρεθούν άτομα που μπορούν να έχουν αξιόπιστα πρόσβαση σε προηγμένες διαλογιστικές καταστάσεις σε ένα ελεγχόμενο ερευνητικό περιβάλλον. Στην πράξη, αφιερώνουμε πολύ χρόνο με κάθε διαλογιστή πριν καν έρθει στο κέντρο απεικόνισης εγκεφάλου. Εκπαιδεύουμε τους συμμετέχοντες σχετικά με το περιβάλλον συλλογής δεδομένων, τι μπορούν να κάνουν για να προετοιμαστούν για τον χρόνο τους μαζί μας και τα πρωτόκολλα που θα τους ζητήσουμε να ολοκληρώσουν – όλα αυτά έτσι ώστε να υπάρχουν λιγότερες εκπλήξεις κατά τη συλλογή δεδομένων.
Τι είδους ριζικά αλλοιωμένες καταστάσεις του νου μπορείτε να μελετήσετε με αυτόν τον τρόπο;
Ένας τύπος είναι αυτό που ονομάζουμε προηγμένο διαλογισμό συγκεντρωτικής απορρόφησης, ο οποίος περιλαμβάνει μια σειρά από καταστάσεις βαθιάς συγκέντρωσης που έχουν ονομαστεί jhānas σε ορισμένες σχολές του Βουδισμού. Αυτές οι καταστάσεις αναφέρονται ότι διαρκούν από ευδαιμονία έως ειρήνη, βαθιά ηρεμία και τελικά ψυχραιμία – μια ισορροπημένη κατάσταση ηρεμίας και αυτοκυριαρχίας. Άλλοι πολιτισμοί και παραδόσεις αναφέρουν παρόμοιες διαλογιστικές εμπειρίες που χαρακτηρίζονται επίσης από συγκεκριμένες ιδιότητες προσοχής, έντονη συγκέντρωση και μειωμένες οπτικές, ακουστικές και σωματικές αισθήσεις.
Διαπιστώσαμε ότι η πρακτική της απορρόφησης προκαλεί πολύπλοκες αλλαγές στον εγκέφαλο, ειδικά για τις δεδομένες καταστάσεις. Η νευροεπιστημονική εικόνα είναι ακόμα σύνθετη, αλλά υπάρχει συνέπεια στον τρόπο με τον οποίο αυτές οι καταστάσεις εμφανίζονται στον εγκέφαλο στα άτομα που έχουν πρόσβαση σε αυτές. Ένα παράδειγμα είναι ότι, κατά τη διάρκεια της απορρόφησης, παρατηρούμε μια μετατόπιση της εγκεφαλικής δραστηριότητας από τα μπροστινά μέρη στα πίσω μέρη του εγκεφάλου. Αυτό αντιστοιχεί στις αναφερόμενες εμπειρίες των διαλογιστών, οι οποίες σχετίζονται με τη μειωμένη γνωστική ρύθμιση από πάνω προς τα κάτω και τον τρόπο με τον οποίο αυτό διαμορφώνει την αντίληψη.
Πώς θα γίνει ο διαλογισμός πιο προσιτός;
Πώς ελπίζετε να καταστήσετε τον προηγμένο διαλογισμό πιο διαθέσιμο στους ανθρώπους;
Το πρώτο βήμα είναι να καταστούν πιο προσιτές οι έννοιες που διέπουν τον προηγμένο διαλογισμό. Αυτό περιλαμβάνει την ενημέρωση των ανθρώπων ότι υπάρχει πραγματικά κάτι εκεί, κάτι πέρα από την ενσυνειδητότητα και ότι έχει ριζική δυναμική. Η διερεύνηση του τρόπου με τον οποίο θα μπορούσαμε να εκδημοκρατίσουμε την πρόσβαση στον προηγμένο διαλογισμό είναι το κλειδί για μας. Ένας από τους στόχους της έρευνάς μας είναι να συναντήσουμε τους ανθρώπους εκεί που βρίσκονται, ώστε να μπορούν να επωφεληθούν από τον προηγμένο διαλογισμό.
Αυτό θα μπορούσε απλώς να περιλαμβάνει τη διδασκαλία με σαφείς λεκτικές οδηγίες, αλλά υπάρχει επίσης η δυνατότητα να εξερευνήσουμε περισσότερες ιδέες επιστημονικής φαντασίας, όπως η χρήση νευροτεχνολογίας. Οι τεχνολογίες νευροδιαμόρφωσης μπορούν να χρησιμοποιήσουν ηλεκτρική ή μαγνητική διέγερση για να διεγείρουν ή να αναστείλουν τοπικά την εγκεφαλική δραστηριότητα. Ένα σημαντικό ανοιχτό ερώτημα είναι εάν τέτοιες παρεμβάσεις μπορούν να διευκολύνουν τον προηγμένο διαλογισμό, ένα ερώτημα που μπορεί να ενημερωθεί από την έρευνά μας σχετικά με τα νευρικά χαρακτηριστικά αυτών των εμπειριών. Υπάρχουν πολλές προκλήσεις και ηθικά ζητήματα που σχετίζονται με αυτό, φυσικά.
Συχνές Ερωτήσεις (FAQ)
Πόσο καιρό χρειάζεται για να δει κανείς αποτελέσματα από τον διαλογισμό;
Δεν υπάρχει συγκεκριμένος χρόνος. Κάποιοι μπορεί να δουν αποτελέσματα σε λίγες εβδομάδες, ενώ άλλοι χρειάζονται περισσότερο χρόνο. Εξαρτάται από την αφοσίωση, την πρακτική και την προδιάθεση του καθενός. Ακόμα και ο λίγος διαλογισμός μπορεί να βελτιώσει την ψυχική υγεία.
Είναι ο διαλογισμός κατάλληλος για όλους;
Γενικά, ναι. Ωστόσο, άτομα με ορισμένες ψυχικές διαταραχές θα πρέπει να συμβουλεύονται έναν ειδικό ψυχικής υγείας πρώτα.
Τι είναι ο διαλογισμός ενσυνειδητότητας;
Ο διαλογισμός ενσυνειδητότητας είναι μια τεχνική διαλογισμού στην οποία επικεντρώνεστε στο να είστε πλήρως παρόντες στην παρούσα στιγμή, παρατηρώντας τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τις αισθήσεις σας χωρίς να τα κρίνετε. Αυτό βοηθά στη μείωση του στρες και στην αύξηση της αυτογνωσίας.