Μια ομάδα ερευνητών στη Μασαχουσέτη, εντόπισε μια νέα θεραπευτική μέθοδο που θα μπορούσε να αποτρέψει την ανάπτυξη διαφόρων ειδών επιθετικών καρκινικών όγκων.
Η μελέτη, που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Science, περιγράφει λεπτομερώς τον τρόπο που η διακοπή ενός μονοπατιού που χρησιμοποιούν τα καρκινικά κύτταρα για να πολλαπλασιαστούν, θα μπορούσε να είναι το κλειδί για την αναστολή ανάπτυξης και επιβίωσης των όγκων.
«Η ταυτοποίηση των γενετικών δεικτών που προβλέπουν τα τρωτά σημεία των καρκινικών κυττάρων και των νέων φαρμάκων που θα μπορούσαν να εκμεταλλευτούν αυτή την ευπάθεια είναι ένα κομβικό σημείο της έρευνας που γίνεται σήμερα για τον καρκίνο», αναφέρει ο Lee Zou, κύριος συγγραφέας της μελέτης και αναπληρωτής επιστημονικός διευθυντής του Κέντρου Καρκίνου του Γενικού Νοσοκομείου της Μασαχουσέτης (MGH).
Τα καρκινικά κύτταρα επιβιώνουν αποφεύγοντας τις φυσικές διαδικασίες γήρανσης και θανάτου που υφίστανται τα φυσιολογικά κύτταρα.
Στα φυσιολογικά κύτταρα οι επαναλαμβανόμενες αλληλουχίες DNA που ονομάζονται τελομερή, ρυθμίζουν αυτές τις διαδικασίες. Τα τελομερή βρίσκονται στο τέλος των χρωμοσωμάτων προστατεύοντάς τα και εξασφαλίζοντας ότι τα κύτταρα δεν χάνουν τις γενετικές τους πληροφορίες, όταν διαιρούνται.
Με τον καιρό τα τελομερή φθείρονται και μικραίνουν. Μόλις μικρύνουν πάρα πολύ, στέλνεται ένα σήμα που λέει πως το κύτταρο πρέπει να σταματήσει τη διαίρεση για την προστασία της γενετικής πληροφορίας, ενώ παράλληλα συντομεύει η διάρκεια ζωής του κυττάρου.
Τα καρκινικά κύτταρα προσπαθούν να προσπεράσουν την κυτταρική θνησιμότητα επιμηκύνοντας τα τελομερή. Υπάρχουν δύο κύριες οδοί επιμήκυνσης των τελομερών και στις περισσότερες περιπτώσεις αυτό γίνεται με ένα ένζυμο που ονομάζεται τελομεράση, το οποίο επιμηκύνει τα τελομερή.
Η άλλη οδός αναφέρεται ως εναλλακτικό μονοπάτι επιμήκυνσης των τελομερών (ALT). Σε αυτή την οδό τα τελομερή επιμηκύνονται μέσω ανασυνδυασμού με αλληλουχίες DNA από άλλα χρωμοσώματα.
Η παρούσα μελέτη προσδιόρισε για πρώτη φορά ότι υπάρχει μια θεραπεία ειδικά για την οδό ΑLT.
«Τα καρκινικά κύτταρα πρέπει να βασιστούν είτε στο ένζυμο τελομεράση, είτε στην οδό ALT για να παρακάμψουν τις κανονικές διαδικασίες γήρανσης και θανάτου των κυττάρων. Τα ευρήματά μας μπορούν να προσφέρουν μία νέα κατεύθυνση για τη θεραπεία των καρκίνων που βασίζονται στο εναλλακτικό μονοπάτι επιμήκυνσης των τελομερών. Αυτοί οι επιθετικοί καρκίνοι περιλαμβάνουν το οστεοσάρκωμα, το γλοιοβλάστωμα και ορισμένους παγκρεατικούς καρκίνους», λέει ο Lee Zou.
Για τη μελέτη, μια ομάδα υπό την Rachel Flynn, επίκουρη καθηγήτρια Φαρμακολογίας και Πειραματικής Θεραπείας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου της Βοστώνης, έθεσε ως στόχο την εξέταση ορισμένων βασικών πρωτεϊνών, προκειμένου να δει πώς δρουν και πώς εκφράζονται τα καρκινικά κύτταρα που χρησιμοποιούν την οδό ALT.
Οι ερευνητές εντόπισαν μια πρωτεΐνη που ονομάζεται ATR που ειδικεύεται στη ρύθμιση, την επιδιόρθωση και τον ανασυνδυασμό του DNA ως ζωτικής σημασίας για τη ρύθμιση της οδού ALT.
Γνωστοί αναστολείς της ATR, οι VE-821 και ΑΖ20 βρέθηκε από την ομάδα πως μπορούν να καταστρέψουν επιλεκτικά ορισμένα καρκινικά κύτταρα από το πάνελ των καρκινικών κυτταρικών γραμμών. Εξαλείφοντας αυτά τα κύτταρα, κατέστειλαν την ικανότητά τους να επιμηκύνουν τα τελομερή τους, μέσω του ανασυνδυασμού και τελικά τα οδήγησαν σε θάνατο.
«Αυτή η μελέτη έδειξε πως η αναστολή της πρωτεΐνης ATR μπορεί να αποτελέσει μια νέα σημαντική στρατηγική για τη θεραπεία επιθετικών καρκίνων που εξαρτώνται από την πορεία της ALT, όπως περίπου το 60% των περιπτώσεων οστεοσαρκώματος και το 40-60% των γλοιοβλαστωμάτων», λέει η Flynn.
To να είναι οι ερευνητές σε θέση να επικεντρωθούν ειδικά σε μία μόνο πρωτεΐνη, σε ό,τι αφορά τη θεραπεία του καρκίνου μπορεί να είναι εξαιρετικά επωφελές, όπως εξήγησε η Flynn.
«Τέτοιες στοχευμένες θεραπείες θα επηρεάσουν μόνο τα καρκινικά κύτταρα και θα έχουν μικρή επίδραση στον περιβάλλοντα υγιή ιστό, ελαχιστοποιώντας τις σκληρές και εξουθενωτικές παρενέργειες που βίωναν οι ασθενείς με τις παραδοσιακές θεραπείες του καρκίνου», επισημαίνει.
Οι κλινικές δοκιμές των αναστολέων της τελομεράσης είναι ήδη υπό εξέλιξη αλλά έως και 10% των όγκων δεν αναμένεται να ανταποκριθούν ποτέ σ’ αυτό το είδος φαρμάκων, καθώς δεν χρησιμοποιούν αυτή την οδό, αλλά χρησιμοποιούν την οδό ALT.
«Αν ο αναστολέας VE-821 ή άλλοι αναστολείς της πρωτεΐνης ATR είναι κλινικά επιτυχείς, θα στηρίξουν τέτοιες δοκιμές και μπορούν να οδηγήσουν σε πιο εξατομικευμένες και στοχευμένες θεραπευτικές αγωγές για διάφορες μορφές καρκίνου, στις παραδοσιακές χημειοθεραπείες», καταλήγει η Flynn.