Μύκητας που μπορεί να «σε φάει από μέσα προς τα έξω» θα μπορούσε να εξαπλωθεί καθώς ο κόσμος θερμαίνεται

Μύκητες που προκαλούν λοιμώξεις και ευθύνονται για εκατομμύρια θανάτους ετησίως θα εξαπλωθούν σημαντικά σε νέες περιοχές καθώς ο πλανήτης θερμαίνεται, προβλέπει νέα έρευνα — και ο κόσμος δεν είναι προετοιμασμένος.

Οι μύκητες βρίσκονται κυριολεκτικά παντού. Ένα τεράστιο βασίλειο οργανισμών, από τη μούχλα έως τα μανιτάρια, αναπτύσσονται σε περιβάλλοντα όπως το έδαφος, το κομπόστ και το νερό. Παίζουν σημαντικό ρόλο στα οικοσυστήματα, αλλά μπορούν να έχουν καταστροφικές επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία: Οι μυκητιασικές λοιμώξεις σκοτώνουν περίπου 2,5 εκατομμύρια ανθρώπους ετησίως, και η έλλειψη δεδομένων σημαίνει ότι ο αριθμός αυτός θα μπορούσε να είναι πολύ υψηλότερος.

Ωστόσο, απέχουμε πολύ από την κατανόησή τους, ειδικά πώς αυτοί οι απίστευτα προσαρμοστικοί οργανισμοί θα ανταποκριθούν στην κλιματική αλλαγή.

Μια ομάδα επιστημόνων από το Πανεπιστήμιο του Μάντσεστερ χρησιμοποίησε προσομοιώσεις και προβλέψεις για να χαρτογραφήσει την πιθανή μελλοντική εξάπλωση του Aspergillus (Ασπέργιλλος), μιας κοινής ομάδας μυκήτων που βρίσκεται σε όλο τον κόσμο και μπορεί να προκαλέσει ασπεργίλλωση, μια απειλητική για τη ζωή ασθένεια που προσβάλλει κυρίως τους πνεύμονες.

Διαπίστωσαν ότι ορισμένα είδη Aspergillus θα επεκτείνουν την εξάπλωσή τους καθώς η κλιματική κρίση εντείνεται, ωθούμενα σε νέα μέρη της Βόρειας Αμερικής, της Ευρώπης, της Κίνας και της Ρωσίας. Η μελέτη, που δημοσιεύθηκε αυτόν τον μήνα, βρίσκεται επί του παρόντος υπό αξιολόγηση από ομοτίμους (peer review).

«Οι μύκητες είναι σχετικά ελλιπώς ερευνημένοι σε σύγκριση με τους ιούς και τα παράσιτα, αλλά αυτοί οι χάρτες δείχνουν ότι οι μυκητιασικοί παθογόνοι παράγοντες πιθανότατα θα επηρεάσουν τις περισσότερες περιοχές του κόσμου στο μέλλον», δήλωσε ο Norman van Rijn, ένας από τους συγγραφείς της μελέτης και ερευνητής κλιματικής αλλαγής και λοιμωδών νοσημάτων στο Πανεπιστήμιο του Μάντσεστερ.

Ο τομέας έχει προσελκύσει νέα προσοχή χάρη στη δημοφιλή τηλεοπτική δραματική σειρά του HBO «The Last of Us», η οποία ακολουθεί ανθρώπους που προσπαθούν να επιβιώσουν σε έναν κόσμο όπου ένας μολυσματικός μεταλλαγμένος μύκητας έχει μετατρέψει το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού σε βίαια τέρατα. (Το HBO και το CNN μοιράζονται την ίδια μητρική εταιρεία, Warner Bros. Discovery.)

Είναι μυθοπλασία, είπε ο van Rijn, αλλά ελπίζει ότι θα αυξήσει την προβολή των μυκητιασικών λοιμώξεων που σκοτώνουν εκατομμύρια στην πραγματικότητα.

Οι μύκητες Aspergillus αναπτύσσονται σαν μικρά νημάτια στα εδάφη σε όλο τον κόσμο. Όπως σχεδόν όλοι οι μύκητες, απελευθερώνουν τεράστιους αριθμούς μικροσκοπικών σπορίων που εξαπλώνονται μέσω του αέρα.

Οι άνθρωποι εισπνέουν σπόρια καθημερινά, αλλά οι περισσότεροι δεν θα αντιμετωπίσουν προβλήματα υγείας. το ανοσοποιητικό τους σύστημα τα απομακρύνει.

Είναι διαφορετική ιστορία όμως για όσους πάσχουν από πνευμονικές παθήσεις όπως άσθμα, κυστική ίνωση και ΧΑΠ (Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια), καθώς και για άτομα με εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα, όπως ασθενείς με καρκίνο και μεταμοσχευμένους, και όσοι είχαν σοβαρή γρίπη ή Covid-19.

Εάν το ανοσοποιητικό σύστημα του σώματος αποτύχει να απομακρύνει τα σπόρια, ο μύκητας «αρχίζει να αναπτύσσεται και βασικά σε τρώει από μέσα προς τα έξω, λέγοντάς το πολύ ωμά», είπε ο van Rijn.

Η ασπεργίλλωση έχει πολύ υψηλά ποσοστά θνησιμότητας, περίπου 20% έως 40%, είπε. Είναι επίσης πολύ δύσκολο να διαγνωστεί, καθώς οι γιατροί δεν την έχουν πάντα στο μυαλό τους και οι ασθενείς συχνά παρουσιάζουν πυρετό και βήχα, συμπτώματα κοινά σε πολλές ασθένειες.

Οι μυκητιασικοί παθογόνοι παράγοντες γίνονται επίσης όλο και πιο ανθεκτικοί στη θεραπεία, πρόσθεσε ο van Rijn. Υπάρχουν μόνο τέσσερις κατηγορίες διαθέσιμων αντιμυκητιασικών φαρμάκων.

Όλα αυτά προμηνύουν άσχημα νέα καθώς οι κλιματικές αλλαγές ανοίγουν νέες περιοχές για τον αποικισμό του Aspergillus.

Ο Aspergillus flavus, ένα είδος που τείνει να προτιμά θερμότερα, τροπικά κλίματα, θα μπορούσε να αυξήσει την εξάπλωσή του κατά 16% εάν οι άνθρωποι συνεχίσουν να καίνε μεγάλες ποσότητες ορυκτών καυσίμων, διαπίστωσε η μελέτη. Προβλέπεται να ωθηθεί σε μέρη της Βόρειας Αμερικής, της Βόρειας Κίνας και της Ρωσίας.

Αυτό το είδος μπορεί να προκαλέσει σοβαρές λοιμώξεις στους ανθρώπους και είναι ανθεκτικό σε πολλά αντιμυκητιασικά φάρμακα. Μολύνει επίσης μια σειρά από καλλιέργειες τροφίμων, αποτελώντας πιθανή απειλή για την επισιτιστική ασφάλεια. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) πρόσθεσε τον Aspergillus flavus στην κρίσιμη ομάδα μυκητιασικών παθογόνων παραγόντων το 2022 λόγω των επιπτώσεών του στη δημόσια υγεία και του κινδύνου αντοχής στα αντιμυκητιασικά.

Ο Aspergillus fumigatus, ο οποίος προτιμά πιο εύκρατα κλίματα, προβλέπεται να εξαπλωθεί βορειότερα προς τον Βόρειο Πόλο καθώς οι παγκόσμιες θερμοκρασίες αυξάνονται. Η εξάπλωσή του θα μπορούσε να αυξηθεί κατά 77,5% έως το 2100, διαπίστωσε η μελέτη, εκθέτοντας δυνητικά 9 εκατομμύρια ανθρώπους στην Ευρώπη.

Αντίθετα, οι θερμοκρασίες σε ορισμένες περιοχές, συμπεριλαμβανομένης της υποσαχάριας Αφρικής, θα μπορούσαν να γίνουν τόσο υψηλές ώστε να μην είναι πλέον φιλόξενες για τους μύκητες Aspergillus. Αυτό θα μπορούσε να επιφέρει τα δικά του προβλήματα, καθώς οι μύκητες παίζουν σημαντικό ρόλο στα οικοσυστήματα, συμπεριλαμβανομένων των υγιών εδαφών.

Εκτός από την επέκταση της εμβέλειας ανάπτυξής τους, ένας θερμαινόμενος κόσμος θα μπορούσε επίσης να αυξάνει την αντοχή των μυκήτων στη θερμοκρασία, επιτρέποντάς τους να επιβιώνουν καλύτερα μέσα στο ανθρώπινο σώμα.

Τα ακραία καιρικά φαινόμενα όπως η ξηρασία, οι πλημμύρες και οι καύσωνες μπορούν επίσης να επηρεάσουν τους μύκητες, βοηθώντας στη διασπορά των σπορίων σε μεγάλες αποστάσεις. Έχουν παρατηρηθεί εξάρσεις μυκητιασικών ασθενειών μετά από φυσικές καταστροφές, όπως η επιδημία μετά τον ανεμοστρόβιλο του 2011 στο Joplin του Μιζούρι.

Η νέα μελέτη για τον Aspergillus «ρίχνει δικαίως φως στην απειλή των μυκήτων που κατοικούν στο φυσικό μας περιβάλλον και στο πόσο απροετοίμαστοι είμαστε να αντιμετωπίσουμε τις αλλαγές στην επικράτησή τους», δήλωσε η Elaine Bignell, συν-διευθύντρια του MRC Centre for Medical Mycology στο Πανεπιστήμιο του Έξετερ, η οποία δεν συμμετείχε στην έρευνα.

Πολλές αβεβαιότητες παραμένουν, ωστόσο, και υπάρχει ακόμα τεράστιος όγκος έρευνας που πρέπει να γίνει, είπε στο CNN.

Παρά τη θανατηφόρα φύση της ασπεργίλλωσης, υπάρχει πραγματική έλλειψη δεδομένων για το πού βρίσκεται ο παθογόνος παράγοντας στο περιβάλλον και ποιος μολύνεται, δήλωσε ο Justin Remais, καθηγητής περιβαλλοντικών επιστημών υγείας στο UC Berkeley, ο οποίος δεν συμμετείχε στην έρευνα.

Ηγείται μιας μελέτης με περισσότερους από 100 εκατομμύρια ασθενείς στις Ηνωμένες Πολιτείες, η οποία εντόπισε περισσότερες από 20.000 περιπτώσεις ασπεργίλλωσης μεταξύ 2013 και 2023. Ο αριθμός των κρουσμάτων αυξάνεται περίπου 5% κάθε χρόνο, είπε.

«Οι μυκητιασικοί παθογόνοι παράγοντες γίνονται όλο και πιο συχνοί και ανθεκτικοί στη θεραπεία, και μόλις αρχίζουμε να καταλαβαίνουμε πώς συμβάλλει η κλιματική αλλαγή», δήλωσε στο CNN.

Οι άνθρωποι είναι συνηθισμένοι να ακούν για ασθένειες που προκαλούνται από βακτήρια, ιούς και παράσιτα, αλλά πολύ λιγότερο για μυκητιασικές ασθένειες, είπε η Bignell. «Υπάρχει απεγνωσμένη ανάγκη να αντιστραφεί αυτή η τάση δεδομένης της θνησιμότητας», είπε.

«Οποιοσδήποτε από εμάς στο μέλλον μπορεί να επηρεαστεί»