O αυνανισμός είναι μια φυσιολογική δραστηριότητα, που όμως μπορεί να μετατραπεί σε πρόβλημα αν κάποιος δεν μπορεί να εμποδίσει τον εαυτό του από το να προχωρήσει σ’ αυτόν δημόσια ή τον πραγματοποιεί κατ’ εξακολούθησιν.
Επιπλέον, το άτομο που αρέσκεται να αυνανίζεται δημόσια, μπορεί να σταματήσει να είναι κοινωνικό ή ακόμα και να σταματήσει να τρώει για να… προλαβαίνει να αυνανίζεται σε υπερβολικά μεγάλη συχνότητα σε καθημερινή βάση. Οι άνθρωποι που έχουν αυτό το πρόβλημα συχνά δεν απολαμβάνουν αυτό που κάνουν και όταν ολοκληρώσουν την πράξη τους έχουν αρνητικά συναισθήματα.
Ο αυνανισμός σε τακτική αλλά όχι καταστροφική βάση μπορεί να αποτελεί μια φυσιολογική σεξουαλική δραστηριότητα και δεν θεωρείται ψυχαναγκαστικός. Στην πραγματικότητα, υπάρχουν ακόμα και χώρες που ενθαρρύνουν τους εφήβους να αυνανίζονται, προκειμένου να μειωθεί το ποσοστό εφηβικής εγκυμοσύνης και των σεξουαλικά μεταδιδόμενων νοσημάτων.
Ομως, ο ψυχαναγκαστικός αυνανισμός είναι μια πολύ διαφορετική περίπτωση και πολλές φορές αποτελεί σημάδι εθισμού στο σεξ, κάποιου προβλήματος ψυχικής υγείας ή αρνητικής αντίδρασης σε ένα φάρμακο. Ένα άτομο με εθισμό στο σεξ δεν αισθάνεται καμία ευχαρίστηση από το σεξ, αλλά συμμετέχει καταναγκαστικά σε πράξεις σεξουαλικού περιεχομένου. Μερικές φορές ο ψυχαναγκαστικός αυνανισμός είναι σημάδι υπερσεξουαλικότητας ή ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής και τα φάρμακα που ενισχύουν τις καταναγκαστικές συμπεριφορές μπορεί να επιδεινώσουν την κατάσταση. Από την άλλη πλευρά, πολλοί σεξολόγοι και άλλοι ειδικοί δεν πιστεύουν ότι υπάρχει εθισμός στο σεξ και θεωρούν πως αυτά τα συμπτώματα αποτελούν ένα υποπροϊόν κοινωνικού στιγματισμού.
Ένας άνθρωπος εξαρτημένος από το σεξ έχει συμπτώματα παρόμοια με έναν τζογαδόρο ή με έναν τοξικομανή: Αρνείται ότι έχει πρόβλημα αλλά όμως βάζει το σεξ πάνω από όλα τα πράγματα στη ζωή του. Μπορεί να απατήσει επανειλημμένα τον/την σύντροφό του, να εκθέσει τον εαυτό του σε δημόσιους χώρους, να προχωρήσει ακόμα και σε κακοποίηση ή βιασμό. Για μερικούς το πρόβλημα εκδηλώνεται με ψυχαναγκαστική συμπεριφορά, αλλά δεν προχωράει παρακάτω. Ένας άνθρωπος εξαρτημένος από το σεξ δεν παίρνει ικανοποίηση από την πράξη του και συχνά νοιώθει ενοχή ή ακόμα και αηδία αργότερα. Πολλοί ειδικοί πιστεύουν ότι ο εθισμός στο σεξ είναι στην πραγματικότητα μια μορφή της ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής, ενώ άλλοι πιστεύουν ότι κάποιοι τον επικαλούνται ως πρόβλημα υγείας για να δικαιολογήσουν ένα έγκλημα ή μία μοιχεία.
Η υπερσεξουαλικότητα είναι η πολύ συχνή ανάγκη που αισθάνεται κάποιος να συμμετάσχει σε σεξουαλική δραστηριότητα. Η αιτία είναι άγνωστη, αν και μερικοί άνθρωποι κατηγορούν γι’ αυτή την ανάγκη τον σεξουαλικό εθισμό. Περιστασιακά, η υπερσεξουαλικότητα είναι η αρνητική αντίδραση σε κάποια φαρμακευτική αγωγή και θεραπεύεται με το σταμάτημα της αγωγής. Οι άνθρωποι που αυνανίζονται παραπάνω από το φυσιολογικό θα μπορούσαν να επωφεληθούν από τη συζήτηση με έναν επαγγελματία υγείας. Ωστόσο, οι περισσότεροι δεν πηγαίνουν σε ένα γιατρό, γιατί ο υπερβολικός αυνανισμός δεν είναι ένα θέμα που οι άνθρωποι συζητούν εύκολα, ούτε καν με το γιατρό τους.
Σε αντίθεση με ό,τι πιστεύουν κάποιοι, δεν έχει αποδειχθεί προς το παρόν να υπάρχει επιστημονική σχέση μεταξύ ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής και ψυχαναγκαστικού αυνανισμού ή σεξουαλικών πράξεων γενικότερα.
Από την άλλη πλευρά, είναι γενικά αποδεκτό πως ο ψυχαναγκαστικός αυνανισμός μπορεί να είναι ένα σύμπτωμα ψυχικού προβλήματος. Η θεραπεία συνήθως στοχεύει στην διάγνωση και αντιμετώπιση της ψυχαναγκαστικής διαταραχής της υγείας και όχι στην προσπάθεια να σταματήσει το άτομο τον αυνανισμό. Ο τακτικός αυνανισμός, όταν δεν φτάνει στα όρια του ψυχαναγκασμού, έχει αποδειχθεί επιστημονικά ότι παρέχει οφέλη για την υγεία, όπως η ανακούφιση από το στρες, ενώ μπορεί να βοηθήσει στους άνδρες, στην πρόληψη από τον καρκίνο του προστάτη.