Στην ταινία «η αιώνια λιακάδα ενός καθαρού μυαλού», ο Τζιμ Κάρεϊ και η Κέιτ Γουίνσλετ διαγράφουν από το μυαλό τους τις αναμνήσεις της επώδυνης σχέσης τους. Τώρα οι ερευνητές κατάφεραν να κάνουν το ίδιο.
Διέγραψαν ανεπιθύμητες μνήμες από ποντίκια, αφήνοντας ανέγγιχτο το υπόλοιπο τμήμα των αναμνήσεών τους.
Ακούγεται ως επιστημονική φαντασία, όμως τα αποτελέσματα που δημοσιεύτηκαν στο περιοδικό Biological Psychiatry, είναι απολύτως αληθινά.
Η ομάδα των ερευνητών του The Scripps Research Institute (TSRI) στη Φλόριντα, με επικεφαλής την Courtney Miller, διέγραψαν με επιτυχία αναμνήσεις που σχετίζονται με ναρκωτικά, σε ποντικούς και αρουραίους, προσφέροντας ελπίδα για ανάκτηση των εξαρτημένων ατόμων που πάσχουν από διαταραχή μετα-τραυματικού στρες.
Επισημαίνουν ότι πρώην τοξικομανείς που χρησιμοποιούσαν μεθαμφεταμίνη, ανέφεραν επιθυμία για ναρκωτικά που προκλήθηκαν από συνδυασμούς της μνήμης. Χρήματα, τσιγάρα, ακόμα και η κόλλα, μπορούσαν να τους τραβήξουν ξανά στον εθισμό, που τόσο σκληρά προσπάθησαν να αφήσουν πίσω τους.
Η παραγωγή μνήμης είναι αρκετά περίπλοκη, λέει η ομάδα των ερευνητών. Πρέπει να συμβούν αλλαγές στις δενδριτικές άκανθες – μικρές δομές που λαμβάνουν σήματα από άλλους νευρώνες – για να μεταβληθεί η δομή των νευρικών κυττάρων. Η ακτίνη, μια πρωτεΐνη που συνθέτει τη δομή των κυττάρων, παίζει κανονικά ρόλο σε αυτή τη διαδικασία.
Αλλά στα ποντίκια και τους αρουραίους, οι ερευνητές ανέστειλαν τον πολυμερισμό της ακτίνης, η οποία δημιουργεί τα αλυσιδωτής μορφής μόρια, αναστέλλοντας έναν «μοριακό κινητήρα» που ονομάζεται μυοσίνη ΙΙ.
Αυτό το έκαναν κατά τη διάρκεια της «φάσης συντήρησης» της μεθαμφεταμίνης που σχετίζεται με το σχηματισμό της μνήμης.
«Η φάση συντήρησης αναφέρεται στο χρονικό διάστημα που η μνήμη παραμένει στην “αποθήκη”, αφού σχηματίστηκε, περιμένοντας να ανακτηθεί», αναφέρει η Courtney Miller, που είναι επίκουρη καθηγήτρια στο TSRI.
Οι ερευνητές δηλώνουν ενθουσιασμένοι με τα ευρήματά τους επειδή κατάφεραν να «χειραγωγήσουν» τις διαταραχές της μνήμης, αρκετό καιρό αφότου αυτές σχηματίστηκαν.
Οι δοκιμές που πραγματοποιήθηκαν μετά τη χειραγώγηση έδειξαν ότι τα ποντίκια και οι αρουραίοι έχασαν όλες τις μνήμες που συνδέονται με την μεθαμφεταμίνη. Ολες οι άλλες μνήμες τους έμειναν ανέπαφες.
«Δεν είναι ακριβώς σαν την ταινία “η αιώνια λιακάδα ενός καθαρού μυαλού”. Εμείς ψάχνουμε για στρατηγικές που θα μας βοηθήσουν να εξαλείψουμε επιλεκτικά στοιχεία των εμπειριών του παρελθόντος που συνδέονται με την χρήση ναρκωτικών ή με ένα τραυματικό γεγονός. Η μελέτη μας στα ποντίκια έδειξε ότι μπορεί να γίνει ακριβώς αυτό. Να εξαφανίσουμε τις αναμνήσεις από ναρκωτικά χωρίς να βλάψουμε άλλες μνήμες», λέει η Miller.
Κατά τη διάρκεια των δοκιμών, τα ζώα εκπαιδεύτηκαν να συνδέσουν τις ικανοποιητικές επιδράσεις της μεθαμφεταμίνης με στοιχεία όρασης, αφής και όσφρησης. Αλλά όταν οι ερευνητές τους έκαναν ένεση με τον αναστολέα, λίγες ημέρες αργότερα έδειξαν παντελή έλλειψη ενδιαφέροντος για ναρκωτικά που σχετίζονται με αυτά τα στοιχεία.
Οι επιστήμονες ισχυρίζονται ότι δεν γνωρίζουν ακόμα γιατί η μεθαμφεταμίνη που σχετίζεται με μνήμες είναι τόσο εύθραυστη, αλλά νομίζουν ότι μπορεί να έχει να κάνει με τη ντοπαμίνη που είναι ένας νευροδιαβιβαστής που παίζει ρόλο στις περιοχές ανταμοιβής και ευχαρίστησης του εγκεφάλου.
Η ντοπαμίνη είναι επίσης γνωστή για την τροποποίηση των δενδριτικών ακάνθων και τα ναρκωτικά που σχετίζονται με τις αναμνήσεις φαίνεται ότι συντηρούνται από μια συγκεκριμένη μορφή ακτίνης που οδηγείται από τη μυοσίνη ΙΙ.
«Εχουμε επικεντρωθεί στην προσπάθεια να κατανοήσουμε τι κάνει αυτές τις αναμνήσεις διαφορετικές. Η ελπίδα μας είναι ότι οι στρατηγικές μας μπορούν να εφαρμοστούν και σε άλλες επιβλαβείς μνήμες, όπως αυτές που διαιωνίζουν το κάπνισμα ή τις διαταραχές του μετατραυματικού στρες», καταλήγει η Μiller.
Μπορεί λοιπόν οι επιστήμονες να μην είναι ακόμα σε θέση να «εξορίσουν» από το μυαλό των ανθρώπων τις δυσάρεστες μνήμες από προηγούμενες σχέσεις τους, αλλά θα μπορούσαν να βοηθήσουν τους πάσχοντες από εθισμό να ανακουφιστούν από τα ναρκωτικά ή το μετατραυματικό στρες με τη μορφή της λησμονιάς.