Η κρίση των κοραλλιογενών υφαλών: Παγκόσμια αύξηση θερμοκρασίας και οι επιπτώσεις της
Η αύξηση των θερμοκρασιών των ωκεανών σε ρεκόρ έχει προκαλέσει ευρεία αποχρωμάτιση και θάνατο σε κοράλλια ζεστών υδάτων παγκοσμίως, ενεργοποιώντας επίσημα το πρώτο κρίσιμο σημείο κλιματικής αλλαγής για ένα από τα οικοσυστήματα της Γης, έχουν δηλώσει οι επιστήμονες.
Η κατάρρευση ενός από τα πιο ποικιλόμορφα και ευαίσθητα οικοσυστήματα του κόσμου συνιστά “κίνδυνο για την ανθρώπινη υγεία και ασφάλεια” για τον οποίο οι κυβερνήσεις δεν είναι προετοιμασμένες, προειδοποιεί η Melanie McField από το Healthy Reefs for Healthy People, ένα πρόγραμμα διατήρησης στη Φλόριντα που διευθύνεται από το ίδρυμα Smithsonian των ΗΠΑ.
Τα κοράλλια ζεστών υδάτων στηρίζουν έως και το ένα τρίτο της γνωστής θαλάσσιας βιοποικιλότητας και παρέχουν τροφή, προστασία των ακτών και πηγές εισοδήματος σε έως ένα δισεκατομμύριο ανθρώπους παγκοσμίως. Οι υπηρεσίες των υφάλων συνεισφέρουν μέχρι 9.9 τρισεκατομμύρια δολάρια ετησίως σε αγαθά και υπηρεσίες διεθνώς.
Ωστόσο, τα κοράλλια είναι εξαιρετικά ευαίσθητα στις αλλαγές θερμοκρασίας του νερού. Οι ρεκόρ παγκόσμιες θερμοκρασίες που καταγράφηκαν από το 2023 έχουν ωθήσει τις θερμοκρασίες των ωκεανών σε νέα ύψη, προκαλώντας ένα μαζικό περιστατικό αποχρωματισμού που έχει επηρεάσει περισσότερα από το 80% όλων των κοραλλιών παγκοσμίως. Η αποχρωμάτιση συμβαίνει όταν τα κοράλλια αποβάλλουν τις άλγες που ζουν στους ιστούς τους σε απάντηση στις υψηλές θερμοκρασίες νερού, γεγονός που τα καθιστά λευκά. Αυτό αφήνει τα κοράλλια ευάλωτα σε ασθένειες, και η παρατεταμένη αποχρωμάτιση μπορεί να τα εξοντώσει εντελώς, στερώντας τους την κύρια πηγή τροφής τους.
Το τελευταίο περιστατικό αποχρωμάτισης έχει χαρακτηριστεί ως “διαφορετικής κλίμακας” από οτιδήποτε έχουν δει οι επιστήμονες στο παρελθόν, δηλώνει η McField. “Βρισκόμαστε στο κρίσιμο σημείο,” επιβεβαιώνει. Αυτό συνήθως ορίζεται ως ένα κρίσιμο κατώφλι που, αν περάσει, θα μπορούσε να προκαλέσει δραματικές και πιθανώς μη αναστρέψιμες αλλαγές στο κλιματικό σύστημα.
Η McField ήταν μία από τις συγγραφείς του κεφαλαίου για τα κοράλλια στην Έκθεση Παγκόσμιων Κρίσιμων Σημείων 2025, που δημοσιεύτηκε σήμερα. Η έκθεση, η πρώτη ενημέρωση από το 2023, έχει συνταχθεί από 160 επιστήμονες από όλο τον κόσμο και έχει συντονιστεί από το Πανεπιστήμιο του Exeter στο Ηνωμένο Βασίλειο και την οργάνωση WWF. Προειδοποιεί ότι τα κοράλλια ζεστών υδάτων είναι το πρώτο σύστημα της Γης που περνά στο κρίσιμο σημείο του και βρίσκονται τώρα σε “μια χωρίς προηγούμενο κρίση”.
Οι κεντρικές ακαδημαϊκές εκτιμήσεις δείχνουν ότι το θερμικό όριο των κοραλλιών ζεστών υδάτων επιτυγχάνεται όταν οι παγκόσμιες ατμοσφαιρικές θερμοκρασίες φτάσουν στους 1.2°C πάνω από τα προ-βιομηχανικά επίπεδα, με ανώτατο όριο τους 1.5°C. Το 2024, οι παγκόσμιες μέσες θερμοκρασίες ξεπέρασαν τους 1.5°C πάνω από τα προ-βιομηχανικά επίπεδα για πρώτη φορά στην καταγεγραμμένη ανθρώπινη ιστορία, γεγονός που έχει ωθήσει τους κοραλλιογενείς υφάλους του κόσμου πέρα από τα όρια της αντοχής τους, σύμφωνα με τον Tim Lenton από το Πανεπιστήμιο του Exeter, ο οποίος ηγήθηκε της έκθεσης.
“Έχουμε πάρει δείγμα κόσμου στα 1.5°C και έχουμε δει τις συνέπειες,” είπε σε δημοσιογράφους σε μια συνέντευξη τύπου πριν από την έναρξη της έκθεσης. “Η πλειοψηφία των κοραλλιογενών υφάλων διατρέχει κίνδυνο εκτενούς θανάτωσης [ή αποχρωμάτισης] και μετατροπής σε εναλλακτική κατάσταση, κυριαρχούμενη από φύκια.”
Η καλύτερη ελπίδα για να σωθούν τα κοράλλια ζεστών υδάτων από σχεδόν ολοκληρωτική εξαφάνιση είναι να μειωθούν οι παγκόσμιες μέσες θερμοκρασίες στους 1.2°C πάνω από τα προ-βιομηχανικά επίπεδα το συντομότερο δυνατόν, λέει. Αν είναι εφικτός ένας τέτοιος φιλόδοξος στόχος – που υπερβαίνει τις απαιτήσεις του στόχου θερμοκρασίας των 1.5°C – είναι άλλο θέμα, προσθέτει ο Lenton.
Ο Terry Hughes από το Πανεπιστήμιο James Cook στην Αυστραλία προειδοποιεί ότι πλέον “σχεδόν δεν υπάρχουν κοράλλια που να μην έχουν αποχρωματιστεί οπουδήποτε στον κόσμο”. Ωστόσο, η κατάσταση μπορεί να μετριαστεί. “Πού θα καταλήξουν οι κοραλλιογενείς υφάλων τα επόμενα χρόνια είναι υπό τον έλεγχό μας, αν οι παγκόσμιες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου περιοριστούν γρήγορα,” λέει.
Συχνά, το σημείο όπου θα μπορούσαν να ενεργοποιηθούν τα κλιματικά κρίσιμα σημεία είναι εξαιρετικά αβέβαιο, αλλά οι ερευνητές προειδοποιούν ότι η ευρεία παρακμή του δασοκομικού συστήματος του Αμαζονίου, η τήξη των παγωμένων πεδίων και η κατάρρευση του κρίσιμου θαλάσσιου ρεύματος AMOC θα μπορούσαν όλα να συμβούν σε επίπεδα θέρμανσης κάτω από 2°C.
Ωστόσο, οι άνθρωποι μπορούν επίσης να ενεργοποιήσουν “θετικά κρίσιμα σημεία” για να μετριάσουν τον κίνδυνο, υπογραμμίζει ο Lenton, επισημαίνοντας την εκθετική ανάπτυξη της ανανεώσιμης ενέργειας την τελευταία δεκαετία και την ταχεία υιοθέτηση ηλεκτρικών οχημάτων. Η ταχεία υιοθέτηση καθαρών τεχνολογιών έχει τη δυνατότητα να επιφέρει μείωση εκπομπών σε κλίμακα που είναι απαραίτητη για να διατηρηθεί η θέρμανση κάτω από 2°C, σημειώνει η έκθεση.
Σε δήλωσή του, ο Lenton είπε ότι είναι επείγουσα ανάγκη οι παγκόσμιοι ηγέτες να αναλάβουν άμεσες δράσεις στην επερχόμενη σύνοδο COP30 στη Βραζιλία για να επιταχύνουν τις μειώσεις εκπομπών σε όλη την παγκόσμια οικονομία και να ελαχιστοποιήσουν την ποσότητα του χρόνου που οι παγκόσμιες θερμοκρασίες παραμένουν πάνω από 1.5°C. “Πλησιάζουμε γρήγορα σε πολλαπλά κρίσιμα σημεία του συστήματος Γης που θα μπορούσαν να μεταμορφώσουν τον κόσμο μας, με καταστροφικές συνέπειες για τους ανθρώπους και τη φύση. Αυτό απαιτεί άμεσες, χωρίς προηγούμενο ενέργειες από τους ηγέτες στο COP30 και τους πολιτικούς σε όλο τον κόσμο,” είπε.