Η «υπερφόρτωση» υδατανθράκων χαλούσε τα δόντια των πρωτόγονων κυνηγών
Τα πρησμένα ούλα και οι βασανιστικοί πονόδοντοι ήταν μέρος της ζωής των αρχαίων πληθυσμών των τροφοσυλλεκτών που κάθονταν τακτικά γύρω από τη φωτιά μετά το κυνήγι, τρώγοντας γλυκά βελανίδια και κουκουνάρια.
«Τα αμυλούχα τρόφιμα κατακάθονταν πάνω στα δόντια των κυνηγών-τροφοσυλλεκτών, παρέχοντας τροφή στα βακτήρια που κατοικούσαν στο στόμα τους. Αυτά τα βακτήρια ζύμωναν τους υδατάνθρακες παράγοντας οξέα που διέλυαν κυριολεκτικά το σμάλτο των δοντιών των πρωτόγονων ανθρώπων», όπως αναφέρει η Louise Humphrey, ερευνήτρια της ανθρώπινης προέλευσης στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας του Λονδίνου.
Η Humphrey και οι συνεργάτες της διαπίστωσαν κοιλότητες (κουφάλες) σε περισσότερα από τα μισά από τα δόντια ενός σκελετού ενήλικα που εξετάστηκε. Ο σκελετός βρέθηκε σε ένα νεκροταφείο στο πίσω μέρος μιας σπηλιάς στο Μαρόκο, στη Βόρειο Αφρική. Τα ερείπια χρονολογούνται μεταξύ 15.000-13.200 χρόνια πριν, αρκετές δηλαδή χιλιάδες χρόνια πριν από τις απαρχές της γεωργίας.
«Είναι αναμενόμενο να βρεθεί αυτό το επίπεδο φθοράς των δοντιών σε έναν πληθυσμό κυνηγών-συλλεκτών, επειδή συνήθως κατανάλωναν μεγάλες ποσότητες τροφών που ήταν πλούσιες σε υδατάνθρακες», λέει η Humphrey.
Xαλασμένα δόντια έχουν επίσης παρατηρηθεί και σε ομάδες κυνηγών-συλλεκτών από το νότιο Τέξας και το βόρειο Μεξικό.
«Οταν παρατηρούμε υψηλές τιμές κοιλοτήτων στους κυνηγούς-τροφοσυλλέκτες, συνηθέστατα τις συνδέουμε με διατροφή πλούσια σε υδατάνθρακες κι αυτό υπογραμμίζει το ρόλο που έπαιζαν τα σάκχαρα και τα άμυλα στη σίτιση των βακτηρίων και στη δημιουργία πλάκας που προκαλεί την τερηδόνα», λέει ο Peter Ungar, αρχαιολόγος από το Αρκάνσας.
Γλυκά βελανίδια και σαλιγκάρια
Οι παλαιοβοτανολόγοι της ερευνητικής ομάδας εντόπισαν 22 είδη φυτών ανάμεσα στα απανθρακωμένα ερείπια. Το πιο συνηθισμένο ήταν ένα είδος γλυκού βελανιδιού που θα μπορούσε να τρώγεται ωμό, αλλά θα ήταν πιο εύγεστο αν το μαγείρευαν.
Αν και οι κυνηγοί-τροφοσυλλέκτες δεν είχαν μαζί τους κατσαρόλες και τηγάνια, θα μπορούσαν να είχαν βράσει παξιμάδια πάνω σε καυτές πέτρες, όπου μπορούσαν να τοποθετήσουν δερμάτινα πουγκιά γεμάτα με νερό. Τα ευρήματα στο σπήλαιο δείχνουν ότι κάποια από τα αποξηραμένα φουντούκια που τα άλεσαν σε αλεύρι για να παρασκευάσουν κέικ ή μπιφτέκια ψήθηκαν σε καυτές πέτρες.
«Πιστεύουμε ότι μάζευαν συστηματικά βελανίδια και τα έφερναν πίσω στο σπήλαιο και αυτά αποτέλεσαν ένα από τα κύρια συστατικά του φαγητού τους. Οι εξαιρετικά μεγάλες ποσότητές τους ήταν αρκετές για να αλλάξουν την βακτηριακή οικολογία στο στόμα τους και να οδηγήσουν σε τόσο μεγάλη φθορά των δοντιών τους», τόνισε η Humphrey.
Εκτός από τα βελανίδια και τα κουκουνάρια, οι κυνηγοί-συλλέκτες κατανάλωναν μεγάλες ποσότητες των χερσαίων σαλιγκαριών που αποτελούν καλή πηγή πρωτεΐνης, αλλά ήταν και υπεύθυνα για τη δημιουργία λιθίασης. Τα κομμάτια της άμμου και η βρωμιά στα σαλιγκάρια με τη σειρά τους οδηγούσαν τα δόντια των κυνηγών στην φθορά.
Υπερβολικός πόνος
Τα δόντια, σε όσους ακόμα τα διατηρούσαν, παρέμεναν στη θέση τους για να βοηθούν στο μάσημα της τροφής. Ομως, με τον καιρό φθείρονταν τόσο πολύ που εμφανιζόταν η οδοντίνη (η στιβάδα που περιβάλλει το νεύρο του δοντιού και που φυσιολογικά είναι καλυμμένη από το σμάλτο), που καταστρεφόταν ακόμα ευκολότερα από τα οξέα. Οσοι επέζησαν μέχρι τα γηρατειά, μασούσαν με την οδοντίνη και τις εκτεθειμένες ρίζες. Πράγμα που σημαίνει πως θα πρέπει να ένοιωθαν υπερβολικό, κάποιες φορές αφόρητο πόνο.
Οι ερευνητές δεν έχουν αποσαφηνίσει ακόμα αν οι τροφοσυλλέκτες έπαιρναν κάτι για τον πόνο. Είναι δυνατόν, πάντως, να χρησιμοποιούσαν τους ξηρούς καρπούς για να φτιάξουν ένα χυλό που θα μπορούσε να τους ανακουφίσει κάπως από τον πόνο.