Ο ίκτερος, είναι μία κατάσταση που αναγνωρίζεται εύκολα από τα συμπτώματα του κιτρινισμένου δέρματος και του κιτρινισμένου σκληρού χιτώνα (το άσπρο μέρος) του ματιού και οφείλεται σε συσσώρευση χολερυθρίνης.
Δεν είναι επικίνδυνος από μόνος του, αλλά μπορεί να υποδηλώνει δυνητικά σοβαρές υποκείμενες καταστάσεις που θα πρέπει να διαγνωστούν και να αντιμετωπιστούν από έναν επαγγελματία υγείας.
Το πιο αναγνωρίσιμο σύμπτωμα ίκτερου είναι ένας κίτρινος, πορτοκαλί, ή πρασινωπός αποχρωματισμός του δέρματος, του λευκού των ματιών, των βλεννογόνων και των υγρών του σώματος, που όλα προκαλούνται από τη συσσώρευση της χολής. Αλλα συμπτώματα του ίκτερου περιλαμβάνουν ανοιχτόχρωμα περιττώματα και κνησμό. Ο κνησμός, μπορεί μερικές φορές να γίνει αρκετά σοβαρός και να αναγκάσει τον ασθενή να ξύνεται τόσο πολύ που δημιουργεί πληγές.
Πώς προκαλείται
Τα ερυθρά αιμοσφαίρια ζουν περίπου 120 ημέρες και στη συνέχεια πεθαίνουν και αποβάλλονται από το σώμα. Από αυτή τη διαδικασία καταστροφής των ερυθρών αιμοσφαιρίων παράγεται η χολερυθρίνη ως επί το πλείστον στα δικτυοενθηλικά κύτταρα του σπληνικού παρεγχύματος και στη συνέχεια μεταφέρεται στο ήπαρ με πρωτεΐνη-όχημα την αλβουμίνη (ή λευκωματίνη). Εδώ το μεγαλύτερο μέρος της συνδυάζεται με γλυκουρονικό οξύ, για να σχηματίσει συζευγμένη ή άμεση χολερυθρίνη που στην συνέχεια απορροφάται στη χολή και εκκρίνεται στα κόπρανα. Εάν μία διαταραχή εμποδίσει αυτή τη διαδικασία από το να ολοκληρωθεί, το κίτρινο χρώμα της χολερυθρίνης συσσωρεύεται στον οργανισμό μέχρι να γίνει αισθητό στις βλεννώδεις μεμβράνες και στο δέρμα.
Γνωρίζοντας τον τρόπο επεξεργασίας της χολερυθρίνης, οι αιτίες για τη συσσώρευσή της μπορούν να ταξινομηθούν σε τρεις βασικές πιθανότητες, οι οποίες δημιουργούν τις τρεις βασικές κατηγορίες του ίκτερου:
Προ – ηπατική ή αιμολυτική: Πάρα πολλά διασπασμένα ερυθρά αιμοσφαίρια
Ηπατική: Το ήπαρ δεν επεξεργάζεται σωστά τη χολερυθρίνη
Μετα-ηπατική ή εξωηπατική: Η χολή δεν είναι σε θέση να την περάσει σωστά (χολολιθίαση)
Ο προ-ηπατικός (αιμολυτικός) ίκτερος προκαλείται από οποιαδήποτε κατάσταση ή ασθένεια επιταχύνει την διάσπαση των ερυθρών αιμοσφαιρίων. Η ελονοσία είναι ένα παράδειγμα, καθώς και ορισμένες γενετικές ανεπάρκειες μπορούν να δημιουργήσουν τις συνθήκες που οδηγούν σε αυτή την κατάσταση, όπως μπορεί και η αναιμία.
Τα αίτια του ηπατικού ίκτερου κυμαίνονται από οξεία ιογενή ηπατίτιδα μέχρι ηπατική νόσο που απορρέει από τον αλκοολισμό. Ο νεογνικός ίκτερος, συχνός σε νεογέννητα, είναι συνήθως σύντομος, διαρκεί μόνο μια εβδομάδα ή κάπου εκεί και πιστεύεται ότι είναι το αποτέλεσμα της αναπτυσσόμενης ακόμα φυσιολογίας του νεογνού. Αν και είναι συνήθως ακίνδυνος και στις περισσότερες περιπτώσεις περνά από μόνος του, κάθε βρέφος που εμφανίζει τα σημάδια θα πρέπει να εξεταστεί από παιδίατρο. Στα νεογέννητα το ήπαρ μερικές φορές χρειάζεται μία εβδομάδα ή και λίγο παραπάνω για να λειτουργήσει σωστά και παρόλο που το κίτρινο χρώμα που προκύπτει δεν οφείλεται σε ασθένεια, εξακολουθεί να θεωρείται ηπατικός ίκτερος, επειδή το ήπαρ είναι η ρίζα της συγκεκριμένης κατάστασης.
Ο μετα-ηπατικός (αποφρακτικός) ίκτερος εμφανίζεται όταν η χολή δεν μπορεί να στραγγίξει σωστά τα κόπρανα. Το ήπαρ καθαρίζει την χολερυθρίνη από το αίμα και παράγει χολή. Η χολή είναι ένα πρασινωπό ή κιτρινωπό αλκαλικό υγρό που εκκρίνεται από το ήπαρ, το οποίο περιέχει απόβλητα έτοιμα για την αποβολή. Η χολή αποθηκεύεται στη χοληδόχο κύστη, που αποβάλλεται στο δωδεκαδάκτυλο, το άνω τμήμα του λεπτού εντέρου, όπου απορροφάται από τα λίπη και τα περνά έξω από το σώμα στα κόπρανα. Αν υπάρχουν πέτρες στη χολή, που εμποδίζουν τη χοληδόχο κύστη, ή τυχόν άλλα πορογενή εμπόδια αλλά και ορισμένες μορφές καρκίνου, μπορεί να προκληθεί η συγκεκριμένη κατάσταση.
Kάθε άνθρωπος που το δέρμα ή τα μάτια του γίνουν κίτρινα, θα πρέπει να συμβουλευτεί γιατρό, ώστε αν υπάρχει υποκείμενη κατάσταση να διαγνωστεί και να θεραπευτεί.