Κρυφό οικοσύστημα των ωοθηκών διαδραματίζει εκπληκτικό ρόλο στη γονιμότητα
Μια γυναίκα γεννιέται με εκατομμύρια ανώριμα ωάρια, από τα οποία ένα ωριμάζει πλήρως κάθε μήνα μετά την εφηβεία. Ωστόσο, από τα τέλη της δεκαετίας των 20, η γονιμότητα μειώνεται απότομα – μια πτώση που έχει αποδοθεί εδώ και χρόνια στη μείωση του αριθμού και της ποιότητας των ωαρίων.
Μια νέα τεχνική απεικόνισης αποκάλυψε ένα μέχρι πρότινος άγνωστο οικοσύστημα μέσα στην ωοθήκη που μπορεί να επηρεάζει το πόσο γρήγορα γερνούν τα ωάρια των γυναικών. Αυτή η ανακάλυψη θα μπορούσε να ανοίξει νέες δυνατότητες για την επιβράδυνση της γήρανσης των ωοθηκών, την προστασία της γονιμότητας και τη βελτίωση της υγείας μετά την εμμηνόπαυση.
Η Eliza Gaylord στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια, Σαν Φρανσίσκο, και οι συνεργάτες της ανέπτυξαν μια τρισδιάστατη τεχνική απεικόνισης που επιτρέπει στους ερευνητές να απεικονίζουν τα ωάρια χωρίς να χρειάζεται να κόβουν την ωοθήκη σε λεπτά στρώματα, όπως ήταν η παραδοσιακή προσέγγιση.
Αυτές οι εικόνες έδειξαν ότι τα ωάρια δεν είναι ομοιόμορφα κατανεμημένα, όπως νομίζαμε, αλλά συγκεντρώνονται σε θύλακες, γεγονός που υποδηλώνει ότι το τοπικό περιβάλλον στην ωοθήκη ενδέχεται να διαμορφώνει τον τρόπο που γερνούν και ωριμάζουν τα ωάρια.
Συνδυάζοντας αυτή την απεικόνιση με την μοριακή ανάλυση επιπέδου κυττάρου, η ομάδα ανέλυσε περισσότερα από 100,000 κύτταρα από ωοθήκες ποντικών και ανθρώπων. Τα δείγματα προήλθαν από ποντίκια ηλικίας 2 έως 12 μηνών και τέσσερις γυναίκες ηλικίας 23, 30, 37 και 58 ετών.
Οι ερευνητές ανακάλυψαν 11 βασικούς τύπους κυττάρων, με αρκετές εκπλήξεις. Μία έκπληξη ήταν η εύρεση γλοιακών κυττάρων, τα οποία συνήθως σχετίζονται με τον εγκέφαλο, καθώς και συμπαθητικών νεύρων που μεσολαβούν στην αντίδραση “μάχης ή φυγής”. Σε ποντίκια από τα οποία είχαν αφαιρεθεί τα συμπαθητικά νεύρα, λιγότερα ωάρια ωρίμασαν, υποδηλώνοντας ότι αυτά τα νεύρα παίζουν ρόλο στην απόφαση για το πότε θα αναπτυχθούν τα ωάρια.
Οι ερευνητές διαπίστωσαν επίσης ότι τα ινοβλάστες, κύτταρα που παρέχουν δομική στήριξη, μειώνονται με την ηλικία, γεγονός που φαίνεται να προκαλεί φλεγμονή και ουλές στις ωοθήκες των γυναικών στη δεκαετία των 50.
Όλα αυτά υποδηλώνουν ότι η γήρανση των ωοθηκών δεν αφορά μόνο τα ωάρια, αλλά και ολόκληρο το οικοσύστημα, σύμφωνα με την Diana Laird, μέλος της ομάδας και αυτή στο UCSF. “Η ομοιότητα δημιουργεί τις βάσεις για τη χρήση εργαστηριακών ποντικών για την αποτύπωση της γήρανσης των ανθρώπινων ωοθηκών”, λέει η Laird. “Με αυτό το οδικό χάρτη, μπορούμε να αρχίσουμε να κατανοούμε τους μηχανισμούς που διατηρούν τον ρυθμό γήρανσης στις ωοθήκες, ώστε να μπορούμε να αναπτύξουμε θεραπείες που θα επιβραδύνουν ή ακόμη και θα αντιστρέψουν τη διαδικασία.”
Μία πιθανή οδός, λέει, είναι η ρύθμιση της δραστηριότητας των συμπαθητικών νεύρων για την επιβράδυνση της απώλειας των ωαρίων, πιθανόν επεκτείνοντας το αναπαραγωγικό παράθυρο και αναβάλλοντας την εμμηνόπαυση.
Στη θεωρία, αυτό θα μπορούσε όχι μόνο να διαφυλάξει τη γονιμότητα, αλλά και να μειώσει τον κίνδυνο καταστάσεων που είναι πιο συχνές μετά την εμμηνόπαυση, όπως οι καρδιοαγγειακές παθήσεις. “Ο ενδεχόμενος κίνδυνος για αργότερη εμμηνόπαυση είναι η αυξημένη πιθανότητα ορισμένων καρκίνων αναπαραγωγικών οργάνων, αλλά αυτό αντισταθμίζεται 20 φορές από τις πιθανότητες θανάτου από καρδιοαγγειακές παθήσεις μετά την εμμηνόπαυση,” λέει η Laird.
Ωστόσο, τέτοιες παρεμβάσεις είναι μάλλον μακριά από το να γίνουν πραγματικότητα. Η Evelyn Telfer, στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου, του Ηνωμένου Βασιλείου, παρέχει μια υπενθύμιση ότι η ερμηνεία των αποτελεσμάτων περιορίζεται από τα δείγματα κυττάρων που προέρχονται μόνο από τέσσερις γυναίκες, με σχετικά περιορισμένο ηλικιακό εύρος. “Αν και η μελέτη είναι ενδιαφέρουσα, τα ευρήματα είναι πολύ προκαταρκτικά για να στηρίξουν θεραπευτικές προτάσεις που στοχεύουν στην αλλαγή της χρήσης των θυλακίων ή στην καθυστέρηση της απώλειας των ωαρίων,” λέει.