Κοροναϊός: Η νέα μετάλλαξη και η αποτελεσματικότητα των εμβολίων

Η «ανακάλυψη» ενός νέου στελέχους του κοροναϊού που εμφανίστηκε στη Μεγάλη Βρετανία έχει σημάνει συναγερμό σε ολόκληρο τον πλανήτη.

Καθώς οι εμβολιασμοί έχουν ήδη ξεκινήσει το ερώτημα για το κατά πόσο τα εμβόλια που έχουν ετοιμαστεί και διανέμονται σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση θα μπορέσουν να αντιμετωπίσουν τη μετάλλαξη του ιού είναι το κυρίαρχο και έχει κάνει την παγκόσμια ιατρική κοινότητα να κάθεται σε… αναμμένα κάρβουνα!

Προς το παρόν τα επιστημονικά δεδομένα είναι καθησυχαστικά σε ό,τι αφορά την αποτελεσματικότητα του εμβολίου, δεν ισχύει όμως το ίδιο σε ό,τι αφορά την αποτελεσματικότητα των διαγνωστικών τεστ, αφού προς το παρόν κανείς δεν είναι σε θέση να γνωρίζει αν η μετάλλαξη του ιού θα την επηρεάσει. Το γεγονός δε ότι ο μεταλλαγμένος ιός μεταδίδεται με μεγαλύτερη ταχύτητα σημαίνει πως και τα συστήματα υγείας θα δεχθούν ισχυρές πιέσεις.

Αυτός είναι και ο λόγος που η Ευρωπαϊκή Ένωση κινείται ταχύτατα, προκειμένου να «σφραγίσει» τα σύνορά της με τη Βρετανία (αλλά και τη Νότια Αφρική, όπου επίσης εμφανίστηκε το νέο στέλεχος), προκειμένου να προλάβει τη διασπορά του.

Ωστόσο, μπορεί να είναι ήδη αργά, καθώς εκτός από τη Βρετανία ήδη 9 κρούσματα εντοπίστηκαν στη Δανία και από ένα σε Ιταλία, Ολλανδία και Αυστραλία.

Με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας να καλεί τις ευρωπαϊκές χώρες να ενισχύσουν τους ελέγχους τους και τους επιστήμονες να είναι προς το παρόν καθησυχαστικοί για την αποτελεσματικότητα του εμβολίου, επιμένοντας ότι δεν επηρεάζεται από το νέο στέλεχος του ιού, ας δούμε ποια είναι μέχρι στιγμής τα δεδομένα.

Τι γνωρίζουμε για τη νέα μετάλλαξη – Tρία ανησυχητικά στοιχεία

Στη νέα μετάλλαξη του κοροναϊού αναφέρθηκαν για πρώτη φορά στις 14 Δεκεμβρίου στη νοτιοανατολική Αγγλία και ονομάστηκε VUI-202012/01. Επιστήμονες αναφέρουν ότι τέτοιες μεταλλάξεις δεν είναι καθόλου σπάνιες και ήδη υπάρχουν πάνω από 12.000 διαφορετικά στελέχη. Τι διαφοροποιεί, λοιπόν, τη συγκεκριμένη μετάλλαξη από τις άλλες;

Υπάρχουν τρία στοιχεία για τη νέα μετάλλαξη του ιού που απαιτούν προσοχή:

• Αντικαθιστά πολύ γρήγορα άλλες μορφές και μεταλλάξεις του ιού

• Η νέα αυτή μορφή, διαθέτει μεταλλάξεις που μπορούν να επηρεάσουν την αρχική μορφή του συγκεκριμένου κοροναϊού

• Κάποιες από αυτές τις μεταλλάξεις έχουν ήδη δείξει στα εργαστήρια πως αυξάνεται η ικανότητα του ιού να μολύνει κύτταρα του ανθρώπου.

Ολα αυτά ενώνονται και δημιουργούν μια υπόθεση για έναν ιό που μπορεί να εξαπλωθεί πιο γρήγορα.

«Ωστόσο, δεν υπάρχει απόλυτη βεβαιότητα», αναφέρει ο αρθρογράφος του BBC, James Gallagher, προσθέτοντας ότι τα νέα στελέχη μπορούν να γίνουν πιο κοινά απλώς με το να βρίσκονται «στο σωστό μέρος τη σωστή στιγμή -όπως το Λονδίνο, που μέχρι πρόσφατα βρισκόταν στο επίπεδο 2».

Τι γνωρίζουμε για τις νέες μεταλλάξεις

Υπήρξαν αλλαγές στην ακίδα πρωτεΐνης, που είναι το «κλειδί» που χρησιμοποιεί ο ιός για να ξεκλειδώσει την «πόρτα» στα κύτταρα του σώματός μας. Μία μετάλλαξη που ονομάζεται N501Y (εντοπίστηκε στη Νότια Αφρική) μεταβάλλει το πιο σημαντικό μέρος της ακίδας. Αυτό είναι το σημείο όπου η ακίδα έρχεται σε πρώτη επαφή με την επιφάνεια των κυττάρων του σώματός μας. Τυχόν αλλαγές που διευκολύνουν την είσοδο του ιού είναι πιθανό να του δώσουν ένα πλεονέκτημα.

Η νέα εκδοχή VUI-202012/01 είναι ασυνήθιστα μεταλλαγμένη. Η πιο πιθανή εξήγηση είναι ότι έχει εμφανιστεί σε έναν ασθενή με εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα που δεν μπόρεσε να νικήσει τον ιό. Έτσι, το σώμα του έγινε έδαφος αναπαραγωγής για την μεταλλαγή του ιού.

Η νέα μετάλλαξη μοιάζει να είναι πιο μεταδοτική, αλλά ελέγχεται αν είναι και πιο θανατηφόρα

Προς το παρόν δεν υπάρχουν στοιχεία που να δείχνουν ότι η νέα μετάλλαξη του ιού κάνει τη νόσο πιο θανατηφόρα, αν και αυτό θα πρέπει να παρακολουθείται. Την κάνει όμως σίγουρα πιο μεταδοτική και αυτή η αύξηση της μετάδοσης θα ήταν αρκετή για να προκαλέσει προβλήματα στα νοσοκομεία. Εάν η νέα μετάλλαξη σημαίνει ότι περισσότεροι άνθρωποι μολύνονται πιο γρήγορα, αυτό με τη σειρά του θα οδηγήσει σε περισσότερους ανθρώπους που χρειάζονται νοσοκομειακή περίθαλψη.

Αντιμετωπίζουν τα εμβόλια αυτή τη μετάλλαξη του κοροναϊού;

Οι επιστήμονες είναι προς το παρόν καθησυχαστικοί πως για την ώρα η νέα μετάλλαξη δεν κάνει τον ιό πιο ανθεκτικό στα εμβόλια. Τα εμβόλια αναπτύσσουν μια ανοσοαπόκριση ενάντια στην υπάρχουσα ακίδα και εκπαιδεύουν το ανοσοποιητικό σύστημα για να επιτεθεί σε διάφορα μέρη του ιού, οπότε παρόλο που ένα μέρος της ακίδας έχει μεταλλαχθεί, αυτά θα πρέπει να εξακολουθήσουν να λειτουργούν. Αν όμως ο ιός καταφέρει να προσθέσει περισσότερες μεταλλάξεις, τότε θα είναι ένα ζήτημα προς εξέταση και η αποτελεσματικότητα των εμβολίων.

Ποια η θέση του ΠΟΥ

Σύμφωνα με τον ΠΟΥ, εκτός των «προκαταρκτικών ενδείξεων ότι η μετάλλαξη θα μπορούσε να είναι περισσότερο μεταδοτική», η μετάλλαξη «θα μπορούσε επίσης να επηρεάσει την αποτελεσματικότητα ορισμένων διαγνωστικών μεθόδων», σύμφωνα πάντα με «προκαταρκτικές πληροφορίες».

Αντιθέτως, δεν υπάρχει «καμία απόδειξη μιας αλλαγής της βαρύτητας της νόσου», ακόμα κι αν αυτό το ζήτημα αποτελεί αντικείμενο ερευνών.

Πέραν των τριών ευρωπαϊκών χωρών που εντόπισαν στο έδαφός τους το στέλεχος που προέρχεται από τη Βρετανία, «διάφορες άλλες χώρες ενημέρωσαν τον ΠΟΥ για άλλες μεταλλάξεις που φέρουν ορισμένες γενετικές αλλαγές στη βρετανική μετάλλαξη», ιδίως μια μετάλλαξη που ονομάζεται N501Y.

Η Νότια Αφρική, που ενημέρωσε επίσης για μια προβληματική μετάλλαξη την Παρασκευή, θεωρεί πως αυτή η μετάλλαξη N501Y ευθύνεται για έναν μεγαλύτερο αριθμό μολύνσεων.

Μόσιαλος: Αν ο ιός γίνει πιο ανθεκτικός, τα εμβόλια μπορούν να τροποποιηθούν

Καθησυχαστικός, εξάλλου, για την αποτελεσματικότητα των εμβολίων είναι και ο καθηγητής του LSE, Ηλίας Μόσιαλος, που αναφέρει σε ανάρτησή του στο Facebook πως ακόμη κι αν ο ιός μεταλλαχθεί σε πιο ανθεκτική μορφή, τα εμβόλια μπορούν να τροποποιηθούν για να είναι εκ νέου αποτελεσματικά, όπως γίνεται κάθε χρόνο με το εμβόλιο της γρίπης.

Ωστόσο, όπως λέει, αναφερόμενος και σε σχετική βρετανική επιστημονική έκθεση, «σε αυτή τη φάση, δεν υπάρχει λόγος να πιστεύουμε ότι οποιαδήποτε από τις μεταλλάξεις του υπό εξέταση θα επηρεάσει την αποτελεσματικότητα του εμβολίου».

Υπάρχει πάντως μια απλή ερώτηση που πρέπει να απαντηθεί, σύμφωνα με τον κ. Μόσιαλο: έχει αλλάξει η συμπεριφορά του ιού; Όπως επισημαίνει, σύμφωνα με τους ειδικούς, είναι πολύ νωρίς και δεν γνωρίζουμε ακόμα. Είναι κάτι που πρέπει να παρακολουθείται πολύπλευρα, ώστε να κατανοήσουμε την εμφάνιση και τη διασπορά, καθώς και την επιρροή στη συμπεριφορά του ιού. «Δεν σημαίνει δηλαδή πως ο ιός θα γίνει απαραίτητα πιο μεταδοτικός ή πιο μολυσματικός ή πιο επικίνδυνος. Οι ιοί αλλάζουν», υπογραμμίζει.

«Υπάρχουν ήδη», προσθέτει, «διάφορα στελέχη του ιού που κυκλοφορούν, χωρίς όμως πραγματική συνέπεια. Δεν γνωρίζουμε όλες τις πιθανές αλλαγές, αλλά τις παρακολουθούμε κατά το δυνατόν πιο στενά. Και ο λόγος που δεν το γνωρίζουμε, είναι γιατί δεν γίνεται ανάλυση της γενετικής αλληλουχίας, στο γενετικό υλικό του ιού που φέρει κάθε φορέας που έχει κολλήσει. Είναι, λοιπόν, σημαντικό να μελετηθούν οι αλλαγές, για να διαπιστωθεί πειραματικά και να επιβεβαιωθεί κλινικά το αν επηρεάζουν τον τρόπο συμπεριφοράς του ιού».

Το νέο στέλεχος του ιού έχει πολλαπλές αλλαγές, οι οποίες είναι σημαντικό να διαπιστωθεί πειραματικά και να επιβεβαιωθεί κλινικά αν επηρεάζουν τον τρόπο συμπεριφοράς του ιού, όπως λένε οι ερευνητές του Covid-19 Genomics UK (Cog-UK) που εντόπισαν και παρακολουθούν το νέο στέλεχος.