Στρες: Η Σιωπηλή Ασθένεια που σας Καταστρέφει

Η καλύτερη αξιολόγηση του στρες και οι εξατομικευμένες παρεμβάσεις θα μπορούσαν να δώσουν στους γιατρούς τα εργαλεία που χρειάζονται για να αποτρέψουν τη μόνιμη βλάβη.

Ο George Slavich θυμάται τις τελευταίες ώρες που πέρασε με τον πατέρα του. Ήταν μια μέρα γεμάτη γέλια. Ο πατέρας του άρχισε ακόμη και να τραγουδά το «You Are My Sunshine» κατά τη διάρκεια του δείπνου. «Η βαθιά, βροντερή, χαρούμενη φωνή του γέμισε όλο το εστιατόριο», λέει ο Slavich. «Ήμουν μισο-ντροπιασμένος, όπως πάντα, ενώ η κόρη μου απολάμβανε τη σερενάτα».

Στη συνέχεια, περίπου 45 λεπτά αφότου αποχαιρετίστηκαν έξω από το εστιατόριο, ο Slavich δέχτηκε ένα τηλεφώνημα: ο πατέρας του είχε πεθάνει. «Έπεσα στο έδαφος μέσα σε μια λίμνη σοκ και δυσπιστίας», λέει.

Ο Slavich αναγνώρισε το ψυχικό και συναισθηματικό τραύμα που ένιωθε — και μπορούσε να φανταστεί πώς θα επηρέαζε την υγεία του. Εξάλλου, μελετά το στρες ως επάγγελμα. Κι όμως, ακόμη και όταν εξέφρασε τις ανησυχίες του, ο πάροχος υγειονομικής περίθαλψης δεν αξιολόγησε το στρες του.

«Αν το στρες δεν αξιολογείται, τότε δεν αντιμετωπίζεται», λέει ο Slavich, κλινικός ψυχολόγος στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια, στο Λος Άντζελες. «Η εμπειρία ανέδειξε ένα παράδοξο μεταξύ του τι γνωρίζω ότι κάνει το στρες στον εγκέφαλο και το σώμα, και πόσο λίγη προσοχή λαμβάνει στην κλινική φροντίδα».

Η Σιωπηλή Επιδημία και το Παράδοξο του Στρες

Δεκαετίες ερευνών έχουν δείξει ότι, αν και οι σύντομες εκρήξεις στρες μπορεί να είναι υγιείς, το αδιάκοπο στρες συμβάλλει σε καρδιακές παθήσεις, καρκίνο, εγκεφαλικό επεισόδιο, αναπνευστικές διαταραχές, αυτοκτονίες και άλλες κύριες αιτίες θανάτου. Σε ορισμένες περιπτώσεις, το παρατεταμένο στρες πυροδοτεί την έναρξη ενός προβλήματος υγείας. Σε άλλες, επιταχύνει μια ασθένεια — ή προκαλεί ανθυγιεινές συμπεριφορές αντιμετώπισης που συμβάλλουν σε χρόνιες παθήσεις.

Το στρες φαίνεται επίσης να αυξάνεται. Αυξήθηκε παγκοσμίως κατά την ύφεση του 2007-2009 και την πανδημία του COVID-19. Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι παγκοσμίως, το στρες δεν έχει επιστρέψει στα προηγούμενα επίπεδα.

Αν και οι άνθρωποι συνήθως γνωρίζουν το στρες τους, συχνά δεν ξέρουν τι να κάνουν γι’ αυτό. Ένας γιατρός μπορεί να συστήσει την αποχώρηση από μια αγχωτική δουλειά, τη συζητητική ψυχοθεραπεία ή την καλύτερη διατροφή και ύπνο — αλλά αυτές οι επιλογές δεν είναι πάντα εφικτές. Επιπλέον, μερικοί άνθρωποι υπερηφανεύονται για το πόσες απαιτήσεις μπορούν να διαχειριστούν, φορώντας το στρες σαν παράσημο τιμής, λέει ο Slavich.

Ο ίδιος και άλλοι ερευνητές προσπαθούν να αλλάξουν την τρέχουσα νοοτροπία. Η κατανόηση του στρες, λέει ο Slavich, θα μπορούσε να «μεταμορφώσει θεμελιωδώς την υγειονομική περίθαλψη».

Καλό vs Κακό Στρες: Πότε Ξεπερνιέται η Γραμμή;

Οι πηγές του στρες καλύπτουν όλο το φάσμα: από μια σημαντική παρουσίαση στη δουλειά μέχρι μια διαφωνία με φίλους, το τραύμα μιας πολεμικής σύγκρουσης, τη φτώχεια, τον δομικό ρατσισμό ή την απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου.

Όταν το σώμα αντιλαμβάνεται μια απειλή, οι ορμόνες του στρες, συμπεριλαμβανομένης της κορτιζόλης, πλημμυρίζουν την κυκλοφορία του αίματος. Αυτή η απόκριση «μάχης ή φυγής» (fight-or-flight) έχει βοηθήσει τους ανθρώπους να επιβιώσουν εδώ και χιλιετίες. Αλλά δεν εξελίχθηκε για να αντιμετωπίσει την κίνηση στους δρόμους, το cyberbullying ή το χρέος της πιστωτικής κάρτας. «Αυτή τη στιγμή συμβαίνει μια εξελικτική αναντιστοιχία», λέει ο David Almeida, αναπτυξιακός ψυχολόγος.

Τα προβλήματα προκύπτουν όταν το σώμα αποτυγχάνει να ελέγξει τον διακόπτη on-off. Όταν η κορτιζόλη και το συμπαθητικό νευρικό σύστημα είναι ανεβασμένα για παρατεταμένες περιόδους, το καλό στρες μπορεί να γίνει κακό. Πώς όμως θα καταλάβει κάποιος πότε έχει ξεπεραστεί η γραμμή;

Η Πρόκληση της Μέτρησης: Προς μια Ολοκληρωμένη Εικόνα

Οι αξιολογήσεις του στρες βασίζονται συνήθως σε αυτο-αναφερόμενα συμπτώματα, καθώς και σε μετρήσεις της αρτηριακής πίεσης, των επιπέδων κορτιζόλης ή του καρδιακού ρυθμού. Αυτά τα εργαλεία δεν είναι πάντα επαρκή.

Η πρόσβαση σε πολλούς περισσότερους τύπους μετρήσεων θα μπορούσε να προσφέρει μια πληρέστερη εικόνα. Σχεδόν ολόκληρο το σώμα αντιδρά στο στρες. Σε μια μελέτη, ο Slavich και οι συνάδελφοί του διαπίστωσαν ότι η έκφραση περισσότερων από 1.500 γονιδίων, ειδικά αυτών που εμπλέκονται στη φλεγμονή, μπορεί να αλλάξει αφού ένα άτομο στρεσαριστεί κοινωνικά για μόλις 10 λεπτά.

Με αυτό κατά νου, οι ερευνητές διερευνούν ένα ευρύ φάσμα μέτρων, από νευροδιαβιβαστές και ορμόνες, μέχρι βακτήρια του εντέρου και δείκτες φλεγμονής. Τα δεδομένα αυτά είναι πλέον ευκολότερο να ληφθούν, συχνά με προσιτά τεστ στο σπίτι. Παράλληλα, υπάρχουν όλο και μικρότερα και ισχυρότερα wearables που μπορούν να αξιολογούν συνεχώς τη σωματική δραστηριότητα, τον ύπνο, τον καρδιακό ρυθμό και τη μεταβλητότητά του (HRV).

Αυτή η εισροή δεδομένων θα μπορούσε να βοηθήσει τους ερευνητές να κατανοήσουν πώς το στρες συμβάλλει σε μακροχρόνια προβλήματα υγείας. Ο Slavich προβλέπει ότι για το επιβλαβές στρες, μπορεί να χρειαστεί μια πιο ισχυρή και συνεχής «βαθμολογία στρες», που θα προκύπτει από έναν συνδυασμό σημάτων, παρόμοια με τη μέτρηση της C-αντιδρώσας πρωτεΐνης για τη φλεγμονή.

Το Στρες Είναι Προσωπική Υπόθεση: Η Εξατομίκευση είναι το Μέλλον

Τα καλά νέα είναι ότι μια ποικιλία παρεμβάσεων είναι ήδη διαθέσιμη. Ισχυρές κλινικές δοκιμές δείχνουν ότι η Γνωσιακή Συμπεριφορική Θεραπεία (CBT), οι ασκήσεις αναπνοής, η κοινωνική υποστήριξη, η άσκηση και ο χρόνος στη φύση μπορούν να καταπολεμήσουν το κακό στρες. Υπάρχουν επίσης φαρμακευτικά εργαλεία, όπως οι β-αναστολείς που ηρεμούν το νευρικό σύστημα ή τα ωμέγα-3 λιπαρά οξέα που μειώνουν τη φλεγμονή.

Μέρος της πρόκλησης στο μέλλον θα είναι η αντιστοίχιση της θεραπείας με το άτομο. Τα τελευταία χρόνια, οι ερευνητές έχουν συνειδητοποιήσει πόσο πολύ διαφέρουν οι επιπτώσεις του στρες ανάλογα με τη βιολογία, τις προηγούμενες εμπειρίες και τις παρούσες συνθήκες κάποιου.

Για παράδειγμα, άνδρες και γυναίκες τείνουν να διαφέρουν στις αποκρίσεις τους. Οι άνδρες δείχνουν μεγαλύτερες αποκρίσεις κορτιζόλης σε στρεσογόνους παράγοντες που σχετίζονται με την απόδοση (π.χ. δημόσια ομιλία), ενώ οι γυναίκες μπορεί να αντιδρούν πιο έντονα σε διαπροσωπικούς στρεσογόνους παράγοντες.

Υπάρχει επίσης ένα σύνολο ερευνών για το πώς τα παιδιά που βιώνουν κακοποίηση ή χρόνια παραμέληση μπορεί να έχουν προδιάθεση για μια δυσλειτουργική απόκριση στο στρες αργότερα στη ζωή τους. «Μια τραυματική εμπειρία στην αρχή της ζωής μπορεί να σε κάνει να πιστεύεις ότι ο κόσμος είναι ένα απρόβλεπτο και μη ασφαλές μέρος», καταλήγει ο Slavich.

[via]