Άσκηση & Εγκέφαλος: Τα οφέλη της άσκησης μεταφέρονται μέσω του αίματος!
Η άσκηση έχει τεράστια οφέλη για τον εγκέφαλο, αλλά οι ακριβείς λόγοι πίσω από αυτό ήταν ένα μυστήριο. Νέες έρευνες υποδεικνύουν ότι οι ασκημένοι μύες απελευθερώνουν ουσίες που ενισχύουν τον εγκέφαλο στην κυκλοφορία του αίματος – και τουλάχιστον σε πειραματόζωα, αυτή η ώθηση μπορεί να μεταφερθεί από ένα άτομο σε άλλο μέσω μιας ένεσης αυτών των ουσιών.
Παλαιότερα, οι συνηθισμένες εξηγήσεις για το γιατί η τακτική σωματική δραστηριότητα είναι καλή για τον εγκέφαλο έδειχναν καλύτερη ροή αίματος, λιγότερο στρες και μια ισχυρότερη καρδιά. Αλλά αυτές οι ιδέες δεν εξήγησαν πλήρως πώς η κίνηση επηρέαζε άμεσα τους νευρώνες.
Κλειδιά αναδύονται από την έρευνα σε ζώα. Σε μια μελέτη που δημοσιεύθηκε τον Οκτώβριο στο περιοδικό Brain Research, μια ομάδα νεαρών ενήλικων ποντικών έτρεξε ελεύθερα σε τροχούς για τέσσερις εβδομάδες, ενώ άλλοι παρέμειναν καθιστικοί. Οι επιστήμονες στη συνέχεια απομόνωσαν εξωκυτταρικά κυστίδια – μοριακές “συσκευασίες” που μεταφέρουν πρωτεΐνες και γενετικό υλικό – από το αίμα των δρομέων και τα ενέθηκαν στα καθιστικά ποντίκια.
Αφού έλαβαν αυτές τις ενέσεις δύο φορές την εβδομάδα για τέσσερις εβδομάδες, αυτά τα θεραπευμένα καθιστικά ποντίκια ανέπτυξαν περίπου 50% περισσότερα νέα εγκεφαλικά κύτταρα σε μια περιοχή που σχετίζεται με τη μνήμη, που ονομάζεται ιππόκαμπος, σε σύγκριση με τα μη θεραπευμένα καθιστικά ποντίκια. Τα περισσότερα από τα νέα κύτταρα αναπτύχθηκαν σε ώριμους νευρώνες, μια διαδικασία γνωστή ως νευρογένεση. (Για τους ανθρώπους, υπάρχει μια συνεχιζόμενη συζήτηση σχετικά με το αν η νευρογένεση συμβαίνει σε σημαντικές ποσότητες στον εγκέφαλο των ενηλίκων.)
Η πρώτη συγγραφέας της μελέτης, Meghan Connolly, μεταδιδακτορική ερευνήτρια στο Πανεπιστήμιο της Αλμπέρτα, δήλωσε στο Live Science σε ένα email ότι εντυπωσιάστηκε από το πόσο συγκεκριμένη ήταν η επίδραση – τα κυστίδια που απομονώθηκαν από ποντίκια που έτρεχαν ενίσχυσαν την ανάπτυξη των νευρώνων, ενώ αυτά από τα καθιστικά ζώα δεν το έκαναν. Οι ερευνητές δεν γνωρίζουν ακόμη αν τα κυστίδια εισήλθαν στον εγκέφαλο ή ενήργησαν έμμεσα μέσω άλλων σωματικών σημάτων. Αλλά η Connolly εξήγησε ότι τα ίδια τα κυστίδια μετέφεραν πολλές πρωτεΐνες που συνδέονται με αντιοξειδωτικές άμυνες και νευρογένεση.
Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι αυτή η αύξηση των νέων εγκεφαλικών κυττάρων μπορεί να έχει σημασία μόνο εάν αυτά τα κύτταρα επιβιώσουν αρκετά για να ενσωματωθούν πλήρως στην υπάρχουσα δομή του εγκεφάλου, δήλωσε ο Paul Lucassen, νευροεπιστήμονας στο Πανεπιστήμιο του Άμστερνταμ, ο οποίος δεν συμμετείχε στη μελέτη. Η μελέτη εστίασε σε “νεογέννητους νευρώνες που χρειάζονται ακόμη εβδομάδες για να αναπτυχθούν και να συνδεθούν στα υπάρχοντα κυκλώματα του εγκεφάλου”, είπε στο Live Science σε ένα email. “Μόνο όταν βρουν τη θέση τους στο δίκτυο μπορούν να βοηθήσουν στη διαμόρφωση της μάθησης και της μνήμης”.
Η Connolly είπε ότι το επόμενο βήμα είναι να ελεγχθεί αν αυτά τα κυστίδια μπορούν να αποκαταστήσουν τη νευρογένεση και να βελτιώσουν τη μνήμη σε εργαστηριακά μοντέλα εγκεφαλικών ασθενειών – λεωφόρους που ορισμένοι ερευνητές ήδη διερευνούν.
Σε μια άλλη μελέτη, που δημοσιεύθηκε νωρίτερα φέτος στο περιοδικό iScience, οι επιστήμονες χρησιμοποίησαν ένα καλά εδραιωμένο μοντέλο ποντικιού για τη νόσο του Alzheimer (AD). Στην AD, οι νευρώνες δυσλειτουργούν και πεθαίνουν με την πάροδο του χρόνου, εν μέρει λόγω της συσσώρευσης μη φυσιολογικών πρωτεϊνών, συμπεριλαμβανομένου του αμυλοειδούς και του tau. Στο πείραμα, ένα σύνολο ποντικών έτρεξε εθελοντικά σε τροχούς για έξι μήνες, ενώ μια άλλη ομάδα ήταν καθιστική. Τα ενεργά ποντίκια έδειξαν λιγότερη συσσώρευση αμυλοειδούς στον φλοιό και καλύτερο μεταβολισμό και μνήμη από τους ομολόγους τους.
Σε ένα άλλο μέρος αυτής της μελέτης, οι ερευνητές έδωσαν κυστίδια από ποντίκια που είχαν μόλις ασκηθεί σε καθιστικά ζώα με μοντέλο Alzheimer. Τα κυστίδια, που παραδόθηκαν μέσω της μύτης, αναπαρήγαγαν τα μεταβολικά οφέλη, αλλά δεν βελτίωσαν τη μνήμη ούτε μείωσαν σαφώς τα επίπεδα αμυλοειδούς, διαπίστωσαν.
Ο Mark Febbraio, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Monash και μέλος της ερευνητικής ομάδας, εξήγησε ότι η ενδορρινική μέθοδος χορήγησης μπορεί να έχει επηρεάσει τα αποτελέσματα της μνήμης επειδή απαιτεί ελαφριά αναισθησία. Είπε στο Live Science σε ένα email ότι η ομάδα του διεξάγει τώρα πειράματα παρακολούθησης με ανθρώπους, συγκρίνοντας κυστίδια που κατευθύνονται προς και από τον εγκέφαλο κατά τη διάρκεια της άσκησης. Τα προκαταρκτικά αποτελέσματα υποδεικνύουν ότι τα κυστίδια που κατευθύνονται προς τον εγκέφαλο μπορεί να είναι εμπλουτισμένα με πρωτεΐνες που επηρεάζουν τη γνωστική λειτουργία.
Αλλά τα κυστίδια μπορεί να είναι μόνο ένα μέρος αυτού του παζλ. Άλλες πρόσφατες μελέτες σε ανθρώπους υποδηλώνουν ότι η τακτική άσκηση πιθανότατα βοηθά τον εγκέφαλο μέσω πολλαπλών βιολογικών οδών. Όπως το έθεσε ο Joram Mul, νευροβιολόγος άσκησης στο Πανεπιστήμιο του Άμστερνταμ, η άσκηση θέτει ολόκληρο το σώμα – τους μύες, τα νεύρα, ακόμη και τα μικρόβια του εντέρου – σε κίνηση.
“Είναι ένα ολόσωμο φαινόμενο”, είπε ο Mul, “όχι ένας μόνο παράγοντας που εξηγεί τα πάντα, αλλά μια συμφωνία πολλαπλών παραγόντων και διαδικασιών”, που παίζουν σε τέλεια αρμονία.
Τα Οφέλη της Άσκησης για τον Εγκέφαλο
- Βελτιωμένη ροή αίματος: Η άσκηση ενισχύει την κυκλοφορία του αίματος, μεταφέροντας περισσότερο οξυγόνο και θρεπτικά συστατικά στον εγκέφαλο.
- Μείωση του στρες: Η σωματική δραστηριότητα βοηθά στη μείωση των επιπέδων κορτιζόλης, της ορμόνης του στρες, η οποία μπορεί να βλάψει τον εγκέφαλο.
- Νευρογένεση: Η άσκηση φαίνεται να διεγείρει την ανάπτυξη νέων νευρώνων, ιδιαίτερα στον ιππόκαμπο.
- Πιθανή μεταφορά οφελών: Έρευνες σε ποντίκια δείχνουν ότι οι ουσίες που απελευθερώνονται κατά την άσκηση μπορούν να μεταφερθούν και να ωφελήσουν άλλους.
Πώς να Εντάξετε την Άσκηση στην Καθημερινότητά σας
- Ξεκινήστε σταδιακά: Μην προσπαθήσετε να κάνετε πάρα πολλά πολύ γρήγορα.
- Βρείτε μια δραστηριότητα που σας αρέσει: Κάντε κάτι που σας ευχαριστεί, για να μην το βαρεθείτε.
- Κάντε την άσκηση συνήθεια: Ορίστε συγκεκριμένες ώρες και μέρες για άσκηση.
- Συνδυάστε την άσκηση με άλλες δραστηριότητες: Περπατήστε αντί να πάρετε το αυτοκίνητο, χρησιμοποιήστε τις σκάλες αντί για το ασανσέρ.
Άσκηση και Νόσος Alzheimer
Έρευνες σε ποντίκια με Alzheimer έδειξαν ότι η άσκηση μπορεί να μειώσει τη συσσώρευση αμυλοειδούς στον εγκέφαλο και να βελτιώσει τον μεταβολισμό και τη μνήμη. Αν και χρειάζεται περισσότερη έρευνα σε ανθρώπους, τα αποτελέσματα είναι ενθαρρυντικά.
Συχνές Ερωτήσεις (FAQ)
1. Πόσο συχνά πρέπει να ασκούμαι για να δω οφέλη στον εγκέφαλό μου;
Οι περισσότερες συστάσεις για την υγεία, αμερικανικές ή ελληνικές, περιλαμβάνουν 150 λεπτά μέτριας έντασης αερόβιας άσκησης ανά εβδομάδα, ή 75 λεπτά έντονης άσκησης. Ακόμη και μικρότερες ποσότητες άσκησης μπορούν να έχουν οφέλη.
2. Τι είδους άσκηση είναι η καλύτερη για τον εγκέφαλο;
Δεν υπάρχει μια “καλύτερη” άσκηση, αλλά οι αερόβιες δραστηριότητες όπως το περπάτημα, το τρέξιμο, η κολύμβηση και το ποδήλατο είναι ιδιαίτερα ωφέλιμες. Ο συνδυασμός αερόβιας άσκησης με ασκήσεις ενδυνάμωσης δημιουργεί το ιδανικότερο αποτέλεσμα.
3. Μπορεί η άσκηση να αποτρέψει την άνοια;
Ενώ η άσκηση δεν μπορεί να εγγυηθεί την αποφυγή της άνοιας, υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις ότι μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο και να επιβραδύνει την εξέλιξη της νόσου. Η άσκησης συνδυαστικά με μια υγιεινή διατροφή και σωστά επίπεδα ύπνου, ενισχύουν περισσότερο το προσδόκιμο ζωής.
“`