Βραβείο Νόμπελ Ιατρικής σε τρεις ερευνητές για την εργασία τους σχετικά με την ανοσολογική ανοχή
Το 2025 βραβείο Νόμπελ Φυσιολογίας ή Ιατρικής απονεμήθηκε σε τρεις ερευνητές – τη Mary Brunkow, τον Fred Ramsdell και τον Shimon Sakaguchi – οι οποίοι ανακάλυψαν έναν σημαντικό τύπο ανοσοποιητικού κυττάρου που βοηθά στην αποφυγή της αυτοεπίθεσης του ανοσοποιητικού συστήματος.
«Άνοιξε ένα εντελώς νέο πεδίο στην ανοσολογία», δήλωσε η Marie Wahren-Herlenius από το Καρολίνειο Ινστιτούτο στη Σουηδία.
Τα ανοσοποιητικά κύτταρα που ονομάζονται T-κύτταρα παίζουν έναν καθοριστικό ρόλο στην ανοσία, συλλαμβάνοντας εισβολείς ιούς και βακτήρια μέσω υποδοχέων στην επιφάνειά τους. Νέοι τύποι T-κυττάρων παράγονται καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής μας.
Μερικές φορές οι υποδοχείς στα νεοπαραγόμενα T-κύτταρα προσκολλώνται σε πρωτεΐνες του ίδιου του οργανισμού αντί για ιικές ή βακτηριακές πρωτεΐνες, κάτι που μπορεί να προκαλέσει καταστάσεις όπως ο τύπος 1 διαβήτη και η ρευματοειδής αρθρίτιδα.
Το σώμα διαθέτει ένα σύστημα που εξαλείφει τα T-κύτταρα που αντιδρούν στον εαυτό τους. Τα T-κύτταρα προέρχονται από το μυελό των οστών και στη συνέχεια μετανάστευουν στον θύμο, ένα μικρό όργανο στο θώρακα, όπου υποβάλλονται σε μια διαδικασία επιλογής. Αυτό θεωρούνταν για πολύ καιρό ο μόνος τρόπος που τα T-κύτταρα που στοχεύουν τον εαυτό τους εξαλείφονται.
Ωστόσο, το 1995, ο Sakaguchi, ο οποίος εργάζεται τώρα στο Πανεπιστήμιο Οσάκα στην Ιαπωνία, έδειξε σε πειράματα με ποντικούς ότι άλλα κύτταρα που κυκλοφορούν στο αίμα θα έπρεπε επίσης να προστατεύουν από τα αυτοαντιδραστικά T-κύτταρα. Αν ο θύμος των ποντικών αφαιρεθεί μετά τη γέννηση, διαπίστωσε ο Sakaguchi, τα ζώα αναπτύσσουν αυτοάνοσες καταστάσεις. Ωστόσο, αν T-κύτταρα από υγιείς ποντικούς εγχυθούν σε αυτά, αυτό αποτρέπεται. Η ομάδα του διαπίστωσε ότι τα συγκεκριμένα T-κύτταρα που είναι υπεύθυνα για αυτό διαθέτουν μια πρωτεΐνη που ονομάζεται CD25 στην επιφάνειά τους και τα ονόμασαν ρυθμιστικά T-κύτταρα CD25.
Εν τω μεταξύ, η Brunkow, που εργάζεται τώρα στο Ινστιτούτο Συστήματος Βιολογίας στο Σιάτλ, Ουάσινγκτον, και ο Ramsdell, επιστημονικός σύμβουλος στη Sonoma Biotherapeutics στο Σαν Φρανσίσκο, Καλιφόρνια, μελετούσαν μια γραμμή ποντικών που είναι ιδιαίτερα επιρρεπής σε αυτοάνοσες καταστάσεις. Το 2001, η Brunkow και ο Ramsdell διαπίστωσαν ότι αυτοί οι ποντικοί διαθέτουν μια μετάλλαξη σε ένα γονίδιο στο Χ χρωμόσωμα που ονομάζεται FOXP3.
Άτομα με μεταλλάξεις σε αυτό το γονίδιο είναι επίσης ιδιαίτερα επιρρεπή σε αυτοάνοσες ασθένειες, λόγω μιας κατάστασης που ονομάζεται σύνδρομο IPEX. Το 2003, ο Sakaguchi έδειξε ότι αυτές οι δύο ανακαλύψεις είναι συνδεδεμένες – το γονίδιο FOXP3 παίζει κεντρικό ρόλο στην ανάπτυξη των ρυθμιστικών κυττάρων CD25 που ανακάλυψε η ομάδα του. Πολλοί ερευνητές είχαν αμφιβολίες για τις προηγούμενες ισχυρισμούς του Sakaguchi, δήλωσε η Wahren-Herlenius. Αλλά η δουλειά των Brunkow και Ramsdell επιβεβαίωσε την υπόθεση.
Η ανακάλυψη των ρυθμιστικών T-κυττάρων θα μπορούσε να οδηγήσει σε καλύτερες θεραπείες για μια σειρά από καταστάσεις. Από τη μία πλευρά, η αύξηση του αριθμού των ρυθμιστικών T-κυττάρων θα βοηθούσε στην καταστολή των αυτοάνοσων αντιδράσεων που προκαλούν καταστάσεις όπως ο διαβήτης τύπου 1. Από την άλλη, η μείωση του αριθμού των ρυθμιστικών T-κυττάρων θα μπορούσε να ενισχύσει την ανοσολογική ανταπόκριση κατά του καρκίνου. Πολλές κλινικές δοκιμές βρίσκονται τώρα σε εξέλιξη.
«Οι ανακαλύψεις τους έχουν αποδειχθεί καθοριστικές για την κατανόησή μας για το πώς λειτουργεί το ανοσοποιητικό σύστημα και γιατί δεν αναπτύσσουμε όλοι σοβαρές αυτοάνοσες ασθένειες», δήλωσε ο Olle Kämpe, πρόεδρος της επιτροπής Νόμπελ.