ADHD: Πόσοι από εμάς θα διαγνωστούν τελικά;
Ο αριθμός των ατόμων που παίρνουν φάρμακα για ADHD (Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας) είναι σε ιστορικό υψηλό – και το NHS (Εθνικό Σύστημα Υγείας) αισθάνεται την πίεση καθώς προσπαθεί να διαγνώσει και να θεραπεύσει την κατάσταση. Από το 2015, ο αριθμός των ασθενών στην Αγγλία που έχουν συνταγογραφηθεί φάρμακα για την ADHD έχει σχεδόν τριπλασιαστεί, και έρευνα της BBC υποδεικνύει ότι θα χρειαστούν οκτώ χρόνια για να αξιολογηθούν όλοι οι ενήλικες που βρίσκονται σε λίστες αναμονής. Πέρυσι, η ADHD ήταν η δεύτερη πιο δημοφιλής κατάσταση στην ιστοσελίδα του NHS. Η ανησυχία για αυτή την αυξανόμενη ζήτηση έχει ωθήσει το NHS στην Αγγλία να συστήσει μια ομάδα εργασίας. Τι συμβαίνει λοιπόν και πού θα καταλήξει; Γίνεται η ADHD πιο διαδεδομένη; Ή απλώς γινόμαστε καλύτεροι στο να την αναγνωρίζουμε; Ή μήπως γίνεται υπερδιάγνωση; Διαπιστώνεται ότι δεν είμαστε μόνο εμείς που έχουμε εκπλαγεί – έτσι έχουν εκπλαγεί και οι ειδικοί. Ο Δρ Ulrich Müller-Sedgwick, εκπρόσωπος της ADHD για το Βασιλικό Κολέγιο Ψυχιάτρων του Ηνωμένου Βασιλείου, λέει: «Κανείς δεν προέβλεψε ότι η ζήτηση θα αυξηθεί τόσο δραματικά τα τελευταία 15 χρόνια, και ειδικά τα τελευταία τρία χρόνια». Διευθύνει κλινικές για ενήλικες με ADHD από το 2007. Εκείνη την εποχή, όπως αναφέρει, υπήρχαν μόνο λίγες κλινικές. Η ADHD είναι μια σχετικά νέα κατάσταση – έχουν περάσει μόλις 16 χρόνια από τότε που το Εθνικό Ινστιτούτο Υγείας και Φροντίδας (NICE) την αναγνώρισε επίσημα σε ενήλικες. Όσον αφορά το αν θα συνεχίσει να αυξάνεται, ο Δρ Müller-Sedgwick υποστηρίζει ότι υπάρχουν δύο διαφορετικές έννοιες για εξέταση: η επικράτηση και η επίπτωση. Η επικράτηση είναι το ποσοστό των ανθρώπων που έχουν ADHD – ο Δρ Müller-Sedgwick προβλέπει ότι θα παραμείνει αρκετά σταθερό στο 3% έως 4% των ενηλίκων στο Ηνωμένο Βασίλειο. Η επίπτωση είναι ο αριθμός των νέων περιπτώσεων – ανθρώπων που λαμβάνουν διάγνωση. Εκεί βλέπουμε μια αύξηση. Εξηγεί: «Αυτό που έχει αλλάξει είναι ο αριθμός των ασθενών που διαγιγνώσκουμε. Είναι σχεδόν σαν να διαγνώσκουμε περισσότερους, ώστε να διαχέονται οι πληροφορίες».
Στατιστικά στοιχεία υποδεικνύουν ότι τα παιδιά με ADHD στην Αγγλία ενδέχεται να είναι λιγότερο ιατρικά υποστηριγμένα, παρά υπερ-ιατρικά.
Η καθηγήτρια Emily Simonoff, ψυχίατρος παιδιών και εφήβων στο King’s Maudsley Partnership for Children and Young People, συμφωνεί. Πιστεύει ότι περίπου το 5% έως 7% των παιδιών έχουν ADHD στο Ηνωμένο Βασίλειο – και λέει: «Είναι σχεδόν ίδιο παγκοσμίως, αυτό έχει παραμείνει σταθερό και στην πραγματικότητα δεν έχει αυξηθεί». Η καθηγήτρια Simonoff συμφωνεί ότι υπήρξε μια «έντονη αύξηση» στον αριθμό των ατόμων που ζητούν αξιολόγηση μετά την πανδημία – αλλά υποστηρίζει ότι αυτό έρχεται μετά από χρόνια «μακροχρόνιας υποαναγνώρισης». Αναφέρεται σε στατιστικά στοιχεία για φάρμακα ADHD. Θα περίμενε περίπου 3% έως 4% των παιδιών στο Ηνωμένο Βασίλειο να χρειάζονται φάρμακα για ADHD, αλλά στην πραγματικότητα, μόνο το 1% έως 2% τα χρησιμοποιεί. Πιστεύει ότι αυτό δείχνει ότι η κλίμακα του προβλήματος υποεκτιμάται ακόμη. Η καθηγήτρια Simonoff εξηγεί: «Νομίζω ότι αυτό είναι ένα σημαντικό σημείο εκκίνησης για να ρωτήσουμε, ‘Γιατί βλέπουμε όλα αυτά τα παιδιά τώρα – κάνουμε υπερδιάγνωση της ADHD;’ Έχουμε υποδιαγνώσει ή υποαναγνωρίσει την ADHD στο Ηνωμένο Βασίλειο για πολλά χρόνια». Με άλλα λόγια, μπορούμε να περιμένουμε περισσότερους ανθρώπους να διαγνωστούν με ADHD τώρα γιατί οι υπηρεσίες προσπαθούν να συμβαδίζουν.
Ο «όγκος»
Η Thea Stein είναι διευθύνουσα σύμβουλος της δεξαμενής σκέψης Nuffield Trust. Έχει την δική της περιγραφή για την πρόσφατη αύξηση στη ζήτηση: «ο όγκος». Λέει: «Η διάγνωση ή η επιθυμία για διάγνωση έχει αυξηθεί λόγω της πληροφορίας και της ορατότητας – [είναι τόσο] απλό». Σύμφωνα με τη Stein, η πιο άμεση αποστολή είναι να περάσουμε μέσα από τον «όγκο», αξιολογώντας την τεράστια καθυστέρηση των ανθρώπων στις λίστες αναμονής για ADHD. Στη συνέχεια, μακροπρόθεσμα, πιστεύει ότι η κοινωνία θα γίνει καλύτερη στο να ανιχνεύει την ADHD νωρίτερα στα παιδιά. Ελπίζει ότι αυτό θα σημαίνει ότι θα λαμβάνουν καλύτερη υποστήριξη από νωρίς και θα αποφορτίσουν κάπως τις ενήλικες υπηρεσίες. Λέει: «Έχω πραγματική αισιοδοξία ότι θα βγούμε από αυτή την περίοδο σε ένα πολύ καλύτερο μέρος ως κοινωνία. Αυτό που δεν έχω αισιοδοξία είναι ότι αυτό είναι μια γρήγορη λύση». Η ADHD μπορεί να είναι μια νέα έννοια, αλλά το πρόβλημα της συγκέντρωσης είναι παλιό. Το 1798, ο Σκοτσέζος γιατρός Σερ Αλέξανδρος Κρίχτον έγραψε για μια «πάθηση της προσοχής» με «μη φυσιολογικό βαθμό πνευματικής ανησυχίας». Εξήγησε: «Όταν οι άνθρωποι επηρεάζονται με αυτόν τον τρόπο… λένε ότι έχουν τα ‘φidget’». Ωστόσο, η ADHD ξεπερνά τα προβλήματα συγκέντρωσης ή υπερκινητικότητας. Άτομα με αυτήν την κατάσταση ενδέχεται να έχουν δυσκολίες στη ρύθμιση των συναισθημάτων και των παρορμήσεών τους. Συνδέεται με τη χρήση ουσιών και οικονομικές δυσκολίες καθώς και με υψηλότερα ποσοστά εγκληματικότητας και ακόμα και τροχαία ατυχήματα. Όλοι οι ειδικοί με τους οποίους μιλάω συμφωνούν σε ένα σημείο: είναι πολύ καλύτερο για κάποιον με ADHD να διαγνωστεί και να θεραπευτεί το συντομότερο δυνατό. Ο Δρ Müller-Sedgwick λέει ότι υπάρχει «κίνδυνος πολύ άσχημων αποτελεσμάτων». Αλλά λαμπει όταν περιγράφει πώς η διάγνωση και η θεραπεία μπορούν να αλλάξουν ζωές. Λέει: «Έχω δει τόσους πολλούς ασθενείς να γίνονται καλύτεροι, να επανέρχονται στη δουλειά ή στην εκπαίδευση. Έχω δει γονείς που περνούσαν διαδικασίες οικογενειακού δικαστηρίου να γίνονται καλύτεροι γονείς. «Γι’ αυτό δουλεύουμε σε αυτόν τον τομέα, είναι ένα πραγματικά ανταμειφτικό κομμάτι της ψυχικής υγείας».
Επαναστάσεις στη θεραπεία
Αυτή τη στιγμή, η θεραπεία για την ADHD περιστρέφεται γύρω από τα φάρμακα και τη θεραπεία, αλλά υπάρχουν και άλλες επιλογές στον ορίζοντα. Ένα αυτοκόλλητο που φορούν παιδιά με ADHD στο μέτωπό τους κατά τη διάρκεια του ύπνου – συνδεδεμένο με μια συσκευή που στέλνει διεγερτικές παλμούς στον εγκέφαλο – πωλείται στις Ηνωμένες Πολιτείες. Δεν συνταγογραφείται στο Ηνωμένο Βασίλειο, αλλά ακαδημαϊκοί εδώ και στις Ηνωμένες Πολιτείες δουλεύουν σε κλινικές δοκιμές που το εξετάζουν. Η Καθηγήτρια Katya Rubia είναι καθηγήτρια γνωστικής νευροεπιστήμης στο King’s College London – όπως αναφέρει, «Η δουλειά μου τα τελευταία 30 χρόνια είναι κατά βάση η απεικόνιση της ADHD, κατανοώντας τι είναι διαφορετικό στους εγκεφάλους [των ανθρώπων με ADHD]». Εξηγεί ότι ορισμένα τμήματα των εγκεφάλων των ατόμων με ADHD, συμπεριλαμβανομένου του μετωπιαίου λοβού, είναι ελαφρώς μικρότερα και λιγότερο ενεργά. Η Καθηγήτρια Rubia προσπαθεί να «ξεκινήσει» αυτές τις περιοχές του εγκεφάλου, και εργάζεται πάνω σε μια μελέτη που εξετάζει το τριγλωσσικό νεύρο – το οποίο πηγαίνει απευθείας στον εγκεφαλικό στέλεχο και μπορεί να αυξήσει τη δραστηριότητα στον μετωπιαίο λοβό. Λέει: «Αυτό είναι πολύ νέο. Αν βρούμε κάποιο αποτέλεσμα, θα έχουμε μια νέα θεραπεία». Αν και αυτό παραμένει προς απόδειξη, προσθέτει: «Αν όλα πάνε καλά, θα μπορούσε να είναι στην αγορά σε δύο χρόνια». Έτσι, η ελπίδα είναι ότι, στο όχι και πολύ μακρινό μέλλον, θα υπάρχουν περισσότερες μέθοδοι για να θεραπευτεί η ADHD χωρίς φάρμακα. Στο μεταξύ, όμως, η πρόκληση είναι να περάσουμε μέσα από τον «όγκο» των ανθρώπων που περιμένουν να αξιολογηθούν – με την πεποίθηση ότι, με την πάροδο του χρόνου, η αύξηση των διαγνώσεων θα πρέπει να μειωθεί.