Η ζωή με τα μαχαιροπίρουνα και χωρίς αυτά

Η πιθανότητα να σκέφτεστε πραγματικά τα μαχαιροπίρουνα μόνο όταν τα… ξεχάσετε σε μια εκδρομή και δεν τα βρείτε μέσα στο καλάθι του πικ νικ, οπότε αναρωτιέστε πώς θα σερβίρετε ή θα κόψετε το τυρί, «παίζει» δυνατά.

Διαφορετικά δεν φαίνεται να δίνετε και πολλή σημασία σ’ αυτά, παρόλο που είναι ήδη καθημερινής χρήσης ή ίσως αυτό συμβαίνει επειδή θεωρούνται δεδομένα. Δεν ήταν, όμως, πάντα έτσι. Πίσω στο πολύ μακρινό παρελθόν, η απουσία μαχαιροπίρουνων δεν ήταν πρόβλημα για τον πληθυσμό. Για αιώνες οι άνθρωποι έτρωγαν μόνο με τα χέρια τους.

Ακόμα και στα πρώιμα στάδια της αποικιοκρατίας, τα πιρούνια αντιμετωπίστηκαν αρχικά με καχυποψία και τα μαχαίρια ήταν σπάνια και αρκετές φορές δεν μοιράζονταν στα τραπέζια, αλλά διαφυλάσσονταν ως κειμήλια.

Πώς, λοιπόν, αυτά τα κλασικά αντικείμενα πήραν το δρόμο τους για το συρτάρι με τα ασημικά;

Οταν οι άνθρωποι ξεκίνησαν για πρώτη φορά να μαγειρεύουν την τροφή τους, εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια πριν, οι αιχμηρές πέτρες και τα ξύλα τους βοήθησαν να σπάνε και να καταναλώνουν ζεστά τα γεύματά τους. Τα κοχύλια και τα κοίλα κέρατα των ζώων χρησιμοποιήθηκαν επίσης αρκετά συχνά και αυτό είχε ως αποτέλεσμα την πρόωρη ανάπτυξη του κουταλιού. Αλλά η τεχνολογία του κουταλιού φαίνεται πως χτύπησε σε αδιέξοδο τους προϊστορικούς χρόνους και το μαχαίρι έγινε το κύριο εργαλείο φαγητού. Ουσιαστικά, λοιπόν, μπορεί κανείς να ανιχνεύσει την ανθρώπινη εξέλιξη μέσα από αυτό το ταπεινό μέσο, που αρχικά κατασκευάστηκε από πέτρα, αργότερα από χαλκό και στο τέλος με σίδηρο, γύρω στο 1.000 π.Χ.

Στη μεσαιωνική Ευρώπη, τα μαχαίρια είχαν συχνά περίτεχνο σκάλισμα και ήταν διακοσμημένα με κοκάλινη λαβή ή με λαβή από ελεφαντόδοντο. Οι οικοδεσπότες δεν μπορούσαν να προσφέρουν στα τραπέζια τους ένα τόσο δαπανηρό κομμάτι του οικιακού τους εξοπλισμού σε μεγάλες ομάδες ανθρώπων, γι’ αυτό οι επισκέπτες έπρεπε να φέρουν τα δικά τους μαχαίρια. Δεδομένου, βέβαια, ότι τα ψωμιά σερβίρονταν σε τεράστια τετράγωνα σκεύη μέχρι το 1600, αυτή η τακτική δεν έμοιαζε και τόσο ασυνήθιστη ούτε τόσο άξεστη.

Τα πρώτα μαχαίρια είχαν αιχμηρές, μυτερές άκρες που χρησιμοποιούνταν σαν «δόρυ» ώστε να μπορεί να καρφωθεί το φαγητό και να φτάσει στο στόμα. Αυτή η πρακτική, όμως, οδήγησε πολλές φορές σε ατυχήματα, αφού το μαχαίρι-δόρυ τρύπησε αρκετούς ουρανίσκους.

Το 1637 ο Καρδινάλιος Ρισελιέ συμβούλεψε να αμβλυνθεί το μαχαίρι στην άκρη του, για να αποφεύγονται τα… δράματα και κάπως έτσι γεννήθηκαν τα σύγχρονα μαχαίρια σερβιρίσματος.

Τα πιρούνια από την άλλη πλευρά, ήταν συνηθισμένα στην αρχαία Ελλάδα, αλλά πήρε πολύ χρόνο για να φτάσουν μέχρι τα τραπέζια της Δύσης κι αυτό έγινε γύρω στο 1600. Τον 11ο αιώνα, το 1075, ο Δόγης της Βενετίας, Δομένικο Σέλβο παντρεύτηκε την 17χρονη πριγκίπισσα Θεοδώρα Αννα Δούκαινα, μέλος βυζαντινής δυναστείας. Η Θεοδώρα μετέφερε στη Βενετία την πολυτέλεια και τους καλούς τρόπους στους οποίους ήταν συνηθισμένη στην Κωνσταντινούπολη και ανάμεσά τους ήταν τα μαχαιροπίρουνα που επέβαλε στην αυλή, όπως και οι πετσέτες φαγητού, το δείπνο υπό το φως των κεριών, ακόμα και το πλύσιμο των χεριών μετά το φαγητό. Οταν, μάλιστα, πέθανε το 1083, ο λαός της Βενετίας το θεώρησε ως «θεία Δίκη» για την πολυτέλεια και τη μαλθακή ζωή, τα ήθη και τα έθιμα που έφερε μαζί της.

Μερικούς αιώνες μετά, η Ιταλίδα Αικατερίνη των Μεδίκων, παντρεύτηκε τον βασιλιά της Γαλλίας, Ερρίκο τον Β’ το 1533 και έφερε μαζί της από τη Φλωρεντία τα ήθη και τα έθιμα της δικής της πατρίδας και ανάμεσά τους μια σειρά από πιρούνια που αποτέλεσαν μια αληθινή επανάσταση. Οι Γάλλοι δέχτηκαν με χαρά τις ιταλικές συνταγές της, αλλά δεν μπόρεσαν ποτέ να συνηθίσουν τα πιρούνια της, τα οποία χλεύαζαν συνεχώς και συνέχισαν να οργανώνουν τα γεύματά τους με τα χέρια και με τα μαχαίρια.

Το πιρούνι κέρδισε τελικά τη μάχη το 1633 στην Αγγλία, όταν ο Κάρολος ο Α’ δήλωσε πως είναι «ιδιαίτερα αξιοπρεπές να χρησιμοποιήσετε το πιρούνι», εξασφαλίζοντας έτσι για τους υπηκόους του, αλλά και όλον τον κόσμο αργότερα, τη δυνατότητα να τρώει με καθαρά χέρια και χωρίς να καίει τα δάχτυλά του.

Μπορεί επίσης να σας αρέσει